vastelaovend \\ \\ [O/M] m vastenavond, (r.k.) driedaags feest van vreugde en ontspanning aan de vooravond van de 40-daagse grote vasten; syn: karneval

 

v \ v het letterteken voor de doffe, stemhebbende wrijfmedeklinker v (t.o.v. f)) in: Vallekebergse vrouwluuj vinge voel veut vies

vaal ~ bn.bw -1 vaal, flets, ontkleurd, verschoten –2 doortrapt, gemeen, onoprecht, syn. gemein, valsj

vaam \ m (vaem-vaemke) draadgaren

I vaan (D:Fahne) v (vane ~-vaeneke) vaan –1 vlag, vaandel, vendel, banier –2 oude inhoudsmaat voor dranken m.n. bier (vier mengelen) vier kannen samen ca. 5 liter

II vaan ~ o (plantkunde) het geheel aan varens in het bos

vaan۰sjläönder \ \ m vendelzwaaier; ...sjloon ~* onr.st.ww (alleen infin.) vendelzwaaien

vaar۰huijer ~ \ m meester-houwer in ’n kolenmijn; ...jóng \ m sleper, arbeider die de kolenwagentjes over het spoor doet rijden; ...sjtieger lk\   [D: Fahrstieger] m meester-opzichter in ’n kolenmijn; ...sjtool \ m mijnschachtlift

vaart ~ v (vaarte-veertsje) –1 snelheid –2 in- of  oprijweg naar veld, boerderij of bedrijf

vaartgeld ~ ~ o           bij de mergelwinning aan de Cauberg (Karreweg) diende per kar mergel vaartgeld (’n vorm van tol) te worden  betaald aan de vaart-eigenaar, om van zijn oprijweg gebruik te mogen maken (syn. bloksjtuver); dit stond los van de te betalen belasting (bergsjtuver) voor de gewonnen mergelblokken

vaas \ v (vaze-vaeske) vaas: dao sjtóng  ’n vaas versjlakde blome op de vinsterbank

vaat ~ o (vater-veetsje) –1 vat syn: tón –2 [O] korenmaat van 23,34 liter (‘t ‘Mestreechs vaat’ werd in Valkenburg gebruikt)

vaatsmangel ~~\ v mand met ’n inhoud van ’n vaat (van 23,34 liter)

vach \ v (vachte-vechske) vacht

vader ~ m (vadersj-vederke*) vader -1 huisvader, man in betrekking tot z’n kind, hoofd v.h. gezin:  de vader in dat hoeshouwe ies jónk weggevalle –2 vent, vriend (ironisch of vertrouwelijk) zoals: vader, vrund, kammeraad, noe loester ins effe

vaderlek ~ bn.bw vaderlijk

vaderónzer ~ ~ [O] (D:Vaterunser) m (r.k.) onzevader, gebed des Heren [M/J: ónzevader]

vadersjap ~\\ o vaderschap

vadersj۰deil ~\ ~ o erfdeel van vaderszijde; ...hoes lk~ vaderhuis, geboortehuis van de vader

vadersjtad ~\ \  v vaderstad, geboortestad

vadersjziej ~\ kk\ [O/M]; [J: vadersjkant] ~\ kk\ v vaderszijde of –kant: van vadersjziej haet ‘r väöl geërf

vaeg \ m (vaege-vaegske) veeg –1 veeg of streep met.verf e.d. –2 (fig) verwijt, sneer –3 zwaaiende slag –4 snee of wonde; wie ‘r gevalle waor mèt de fiets, houw ‘r ‘ne flinke vaeg in e bein  -5 kwaadaardig wijf, syn:krağ –6 kwiek, bijdehand meisje, syn: priej

vaege zw.ww vegen –1 wrijven, strijken: vaeg diech de veut ins op de mat –2 rennen, snel lopen; syn. vetse –3 afrossen: hae kreeg ze gevaeg

vaegmesjien \ \lk\ (ook: vaeger) o veegmachine met rolbezem

vaeke ~\ [O/M] o mansbreed valhekje of  klaphekje (J: enigszins schuin gesteld, scharnierend hekje, dat door eigen zwaarte dichtvalt)

vaele \\           (alleen infin. en i.s.m. kinne) velen, verdragen, verduren, dulden: zoaget kin iech  neet vaele; syn. →höbbe ad 3

vaeme →invaeme

vaensel  \ [O] m rafel(draad); [M: rufel]

vaensele \ [O] zw.ww rafelen van weefsel [M: rufele)

vaer \ I v (vaere-vaerke) -1 veer, veder, pluim (v. vogels)  -2 ijzeren (spiraal- of trek)veer II o (vaere-vaerke) –1 veer(pont), overzetplaats aan rivier –2 vetwand in de buikholte v.e. varken, 

vaerdig \ bn.bw          -1 klaar, gereed, syn: aaf, klaor, gereid –2 doodmoe: nao ‘ne mieddeg morkse, waor iech vaerdig

vaere \ zw.ww veren: die matras vaert lekker

vaere۰bèd \ \ o verenbed; ...kleid ~ o verenkleed; ...kösse \ o verenkussen; ...vèt \ o reuzelvet, uitgebakken vet van varken; [O: sjmals]; ...viè  \ [O] o pluimvee

vaering           \ v vering

vaerkrach \ \ v veerkracht

vaersj ~ → veersj I

vaersje ~ [O] mv verzenen, hielen (ook bij hoefdieren): trae miech neet op de vaersje

vak \ o (vakker-vekske) vak –1 afgesloten deel v.e. vlak –2 ambacht, beroep syn. ambach –3 leervak, tak van wetenschap, kennis of kundigheid

vak۰bewaeging \ \\ v vakbeweging; ...bónd ~ m vakbond

vakketuur \\ lk\ v vacature, vacatuur

vak۰sjoal \ \ v vakschool; ...vereiniging \\ v vakvereniging  

vakwerk \ ~∂ o vakwerk –1 werk v.e. vakman –2  Zuid-Limburgse bouwwijze waarbij ’n geraamte van balken en stijlen wordt opgevuld met vlechtwerk van takken en leem

vakwerkhoes \ ~∂ lk~ o vakwerkhuis

I val \ v            (valle-velke) val, vangtoestel

II val ~ m (g.mv) val –1(lett.) (alg.) het neerkomen uit ’n hoger gelegen punt t.g.v. zwaartekracht –2 (v.personen:) buiteling, smak,  syn. toervel, toeffel –3 (fig.) ondergang v.e. regering: de val van ‘t kabinèt –4 het zakken in waarde: de val van d’n dollar  –5 het spontaan afgevallen fruit: bie dae val waore väöl eppel mèt ‘ne wörmsjteek

val۰aovend \ \ m valavond, avondschemering; ...breer \ o valhek, klaphek syn. [J: klaphèk], syn: vauwere, valdere; ...bröğ \ v valbrug, ophaalbrug; ...deur ~ v valdeur –1 scharnierend luik  →luuk syn: lieğdeur –2 sluisdeur die in sponningen op en neer bewogen wordt: achter de erke zin in 2010 ouch de valdeure gerestereerd

vale \ m -1 valsaard, valserik syn.valerik–2 duif met verschoten rossige verentooi

valerik \ \ (ook vale) m valsaard, valserik

valk ~∂ (valke-velkske) -1 valk (dagroofvogel) –2 valk, isabelkleurig paard met goudgeel glanzend haar en (geel)witte staart en manen

valkejach ~∂ \ valkenjacht

valkeneer ~∂ \\ m valkenier

valkoel \ lk\ v valkuil

valle \ onr.st.ww (val-vilt-veel-gevalle) vallen

Vallekeberg ~~∂ (Fr:Fauquemont) o eigennaam Valkenburg (plaatsnaam in  Limburg)

Vallekebergs ~ \∂ -1 bn Valkenburgs: de mizerabel maog e tiepies Vallekebergs gebak geneump were –2 o regiolect, voertaal in Valkenburg: bie oes heim woort ummer Vallekebergs gekald

val۰luuk \ lk\ o valluik →valdeur; ...nèt \ o valnet, vogelnet dat bij de minste aanraking dichtslaat,  syn. sjlaagnèt

valsj ~ bn.bw  vals –1 gemeen, doortrapt, onoprecht syn. vaal –2 onzuiver van toon:  –3 ogenschijnlijk onjuist: iech höb hie valsj leech, iech gaon aan de vinster sjtoon –4 nagemaakt, bedrieglijk, oneerlijk: hie weurt e valsj sjpel gesjpeeld

valsjerm \~∂ o valscherm, parachute syn. parresjuut

valsjplat ~\ o valsplat; ogenschijnlijk vlak, doch licht stijgend deel v.e. wielerparcours  (wielerterm)

valsjtriek \ kk\ v valstrik

vamieddeg \\\ bw vanmiddag, hedenmiddag

vamörge \ ~∂  bw vanmorgen, vanochtend

van ~ I vz van (bijna alle betekenissen van het AN): Zjeng van Truuj, dae klein van sjtök waor,  veel van de fiets aaf, begoes te beuke van de pien en van d’n ambras verloort ‘r e breefke van tièn   II (deel van) vnw.bw van: dao kump nieks van terech; woa deit dae dat van?

vanaaf \\ vz vanaf

vanallein \ \\ bw vanzelf, spontaan, syn. vanzelf \\ ∂;  [O: vaneiges] 

vanaovend \ \ \ bw vanavond, hedenavond

vandaag \ \ bw vandaag; [O/M: huuj]

vandan \ \ bw vandaan; woa kump dae noe obbins vandan ?; [O: haer]

vandoon \ \ bw vandoen, uitstaande; iech gaon heiversj, iech höb dao nieks mèt vandoon

vanedook ~ \ o vlaggenstof

vanein \ ~ bw vaneen –1 van elkaar -2 uit elkaar, uiteen, syn.oeterein: jaorelank höbbe ze väöl vanein gehoute, meh noe zin ze al twiè jaor vanein

vanelook ~\~* o vlaggengat in voorgevel van gebouw

vanendraeger ~ \ m vaan(del)drager

vanesjtek ~ \ m vlaggenstok

vange ~ onr.st.ww  (vang-vingk-vóng-gevange) vangen –1 door grijpen in z’n macht krijgen; ook b.v. bij balspel –2 ’n dier van de vrijheid beroven; -3 beuren v. geld: good gevange vandaag? –4  uitdrukking bij kaartspel –5 beetnemen, verschalken: noe höbs doe miech gevange -6 vatten v.e. besmettelijke ziekte of verkoudheid: dat vingk

vang۰nèt \ \ v vangnet; ...reel \ v vangrail

vangs \ v vangst –1 het vangen –2 hetgeen men vangt, (jacht)buit

vaniel \ kk\ m vanille

vaniel۰-ies \ kk\-lk~ o vanille-ijs ...sjtaefke \ o.vkw vanillestokje; ...soekker kk\  m vanillesuiker

vannach \ \ bw vannacht

vanoet \ lk~ vz vanuit

vanteveure \\ ~\ bw (van) tevoren

vanwege \~* \ vz vanwege

vanzeleve(sdaag) \\ ~* \ (i.s.m. neet) bw  (n)ooit, “van zijn leven(sdagen)” syn: (n)oats

vanzelf            \ \∂ bw vanzelf

väöl \ –1 onbep. hoofdtelw / bw veel (miè-meiste): zie houw väöl sjloek mètgenómme veur ónderweeg –2 bw (i.s.m. ...(s) te ) die brook ies ‘m väöl(s) te groat

väölderlei \\ \ bn velerlei, veelsoortig, meersoortig, allerlei

vapäör \ \ m (vapäörsj-vapäörke) vapeur, opvlieger (bij vrouwen in de overgangsjaren) syn. opvleger

vare ~ onr.st.ww (vaar-veurt-voort-gevare) –1 met een vaartuig over het water gaan: hae wol mèt ’n moterboot op de Geul vare –2 (O/M)  (D: fahren) met voertuig over het land gaan; rijden; [J: rieje] –3 ‘n loopje nemen: num diech in ach, want die goon mèt diech vare –4 (alleen infin.) ketelmuziek ten gehore brengen bij huwelijk van oude vrijgezel(lin), indien hij/zij weigert het “huulbeer” te schenken (→huulbeer)

varen ~\ v (mv.varens) varen (overblijvende, sporendragende plant); [O: → II vaan ~]

variasie \\~\ v variatie, verandering, afwisseling syn: aafwiesseling

vas \ bn.bw. (vaster, ’t vaste) vast –1 onbeweeglijk, niet los, onroerend, vastomlijnd, zeker, blijvend, onveranderlijk, krachtig -2 bw zeker niet; die koeste miech get, iech ging dao vas heen

vas۰biete \ lk~ st.ww vastbijten; ...binge ~ st.ww vastbinden; ...driè \ zw.ww vastdraaien; ...good \ o vastgoed, onroerend goed; ...houte  ~ onr.st.ww (→houte) vasthouden; ...lèğğe \ st.ww vastleggen; ...loupe ~ onr.st.ww (→loupe) vastlopen; ...rech o vastrecht, onveranderlijk bedrag voor energieverbruik; ...sjtèlle \ zw.ww vaststellen; ...sjtoon \~* onr.st.ww (→sjtoon) vaststaan

vaste \ –1 zw.ww  (vas-vasde-gevas) zich  onthouden van spijs en drank –2 m vastentijd, periode waarin gevast wordt (r.k.)

vastebreef \ \ m (r.k.) bisschoppelijke vastenbrief

vastelaovend \\ \\ [O/M] m vastenavond, (r.k.) driedaags feest van vreugde en ontspanning aan de vooravond van de 40-daagse grote vasten; syn: karneval

vastelaoves۰gek \\ \\ \ m vastenavondzot; ...gezèt \\ v carnavalskrant; ...leedsje \ o.vkw carnavalsliedje, syn: sjlager; ...mès \ v (r.k.)  carnavalsmis; ...optoch \ \ m carnavalsoptocht;  ...pekske \ o.vkw carnavalstenue; ...vereiniging \ \ v carnavalsvereniging

vaste۰praek \\ \ v (r.k.) vastenpreek; ...trummelke \ o.vkw (r.k.) vastentrommeltje, snoep-spaartrommeltje in de vastentijd

vas۰vare \ ~ onr.st.ww (→vare) vastrijden, klemrijden; ...vreze \ onr.st.ww (→vreze) vastvriezen; ...zètte \  st.ww  vastzetten; ...ziette  kk\ st.ww vastzitten, gevangen zitten

vate۰beer ~ \ o vatbier, syn: tapbeer (tgov. flesjebeer); ...hout ~ vathout, kuiphout,  gekloofd eikenhout, gezaagd op bep.lengte om er vaten van te maken (→ droef kk\) ; ...kar \ v smalle handkar, speciaal voor biervaten

vauwere ~ [O] o valhek op karspoorbreedte (eigenlijk: valboom) om vroeger het dorpsterritoir af te sluiten, zodat het vee niet kon ontsnappen; (ook: hekwerk, bestaande uit 4/5 met prikkeldraad verbonden paaltjes)  syn. valdere

vazel(tig) [O] bn.bw (v. eten:) zonder voedingswaarde; (van personen:) gammel, belabberd: iech veul miech get vazel, iech höb de lètste daag neet gezónd gegete; (v. dieren:) ongemest, niet vet

vazzelien \\ lk~ m vaseline

vechte [J] st.ww vechten, strijden (doorgaans van dieren of legers) (van personen: ziech houwe, beursjtele)

vedzel \ m (vedzele-vedzelke) vezel, rafel, flard, sliertje, afgescheurd of gerafeld uiteinde (→ook: vets)

vedzele \ (onoverg.)zw.ww vezelen, rafelen syn: rufele

I veer \            vier –1 hfdtelw. vier (4) –2 v (vere-veerke) het cijfer vier (4)

II veer ~ (accentvorm) pers.vnw 1^e pers. mv: wij (ongeaccent.vorm: v’r (we))

veerde \ rangtelw./ bn vierde: bie de veerde kièr höbbe z’m gesjnap (→ veerds)

veerderlei \ \ bn vierderlei, viersoortig

veerds            \ rangtelw. vierde: zie ies veerds gewore bie ‘t landskampioensjap eerappelesjèlle

veerentwintig \\ ~\ hfdtelw. vierentwintig (24)

veer۰heukig \ \ bn vierhoekig; ...kentig ~ bn.bw –1 lett. vierkant(ig) –2 fig. rechtuit, ongezouten

veersj I ~* v (veerzje-vaersjke) vaars(kalf)  jonge koe die nog niet gekalfd heeft II ~ m nok, vorst (v. dak)  III ~ bn vers(gebakken) (veersjer-veersjte)

veersjale \ ~ zw.ww (alleen in lijdende vorm) ’n boom vierkant tot balk zagen (dan resteren er 4 planken ‘sjaal’hout)

veersj۰balk ~*~∂  [M/J] m nokbalk [O: veersjboum ~~] ; ...pan ~\ v nokpan

veer۰sjpan \ ~ o vierspan, span van vier paarden; ...sjprunk \ ~ m viersprong, kruispunt; ...sjtummig \ bn.bw vierstemmig; ...veutig \ bn –1 (lett.) viervoetig –2 ijlings, syn: in vol vites 

veil \  bw veil, te koop, beschikbaar, in de aard liggend: dat kins doe van dae verwachte, dae haet van die sjtóm sjtreek veil

vekansie \~\ [M/J] [O: vekanse] v (vekansies-vekansieke) vakantie

vekansie۰boerderiej \~\ lk~\kk\ v vakantieboerderij; ...bón \ m vakantiebon; ...genger \ m  vakantieganger, toerist, syn. toeris; ...werk ~∂ o –1 jeugdopvang tijdens de zomervakantie –2 tijdelijk baantje voor jongeren tijdens ‘n schoolvakantie

veksere \ \ [O] (Th.D)(Fr. vexer) vexeren, plagen, kwellen, hinderen; [M/J: → traetere]

vel ~ o (velle(r)-velke) vel –1 huid; syn: hoed~ -2 vlies op vloeistof –3 blad papier

vèl \ v (mv. vèlle) door paard of tractor getrokken sleep om koeiendrek te spreiden,  syn: flattesjpreijer (2)

veld ~ o (velder-veldsje) veld, akkerland

veld۰bèd ~ \ o veldbed; ...bloom \ v veldbloem; ...boekèt \\ o veldboeket; ...brand ~ m  veldovensteen; ...deens \ m velddienst (mil.) ...flesj \ v veldfles; ...hièr  \ m veldheer; ...hin  \ veldhoen, patrijs; syn: petries; [O:veldhoon) ...kruus lk~ o veldkruis; ...moes lk~ v veldmuis; ...sjla \ v veldsla; ...sjlaag ~ m veldslag; ...sjuur lk\ v veldschuur; ...vröch \ v veldvrucht; ...weeg ~* m veldweg

velling v (vellinge-vellingske) velg, velling, buitenrand of omloop v.e. wiel

venger m (vengersj-vengerke) vanger, iemand die iets vangt, m.n. bij balspel

vengske ~ o (mv. vengskes) muntstuk van € 0,20 (van: Fr:  vingt)

venien \ lk~ o venijn, boosaardigheid

venienige \ lk\ \ m venijnig persoon, driftkop, syn. giefsjieter

vent ~ [J] m (vkw: ventsje) vent, [O/M: keel ~*]

vente ~ zw.ww venten, langs de huizen verkopen: hae ventde mèt riejsjartele en  sjoonswieks

ventielsjlengske \\ \ o.vkw ventielslangetje

ventilasie \\~\ v           ventilatie

ver...  voorvoegsel (uit te spreken als v’r) , in van werkwoorden afgeleide overgankelijke, onscheidbare werkwoorden danwel zelfstandige naamwoorden, die aangeven dat de door het grondwoord genoemde werking negatieve, kwalijke of ongewenste danwel positieve gevolgen heeft voor het object daarvan b.v.: winsje →verwinsje; zaege →verzaege; zoepe →verzoepe; were * →verwere*.

verandere \ ~ (ook: verendere \\\\ (D:ändern) zw.ww  veranderen, wijzigen

veraodeming \ \ [J] v verademing, verkwikking

verasserere \ \\\ [O] (Fr: assurer) zw.ww verassureren -1  verzekeren tegen schade –2 bezweren syn: kavere, garrendere

verbeje \ \ onr.st.ww. (→beje) verbieden

verbele \ \\ wk.zw.ww  z. verbeelden syn: z. (get) meine, sjtense, sjtroeve

verberge \~∂ (wk)st.ww verbergen, verstoppen; [O:  z.versjteke]; [J: z.versjtoppe]

verbiete \ lk~\ st.ww verbijten: hae waor(ziech) de pien aan ‘t verbiete

verbinge \ ~ st.ww verbinden –1 met verband omwikkelen: iech zal diech dae gesjaafde èllebaog mer verbinge –2 wk z. verbinden met:  iech höb miech verbónge mèt de Sjtiechting Vallekebergsen Dieksjenaer

verbleike \~ zw.ww verbleken

verbliefs۰doer \lk~ lk~ m verblijfsduur; ...toerisme kk\ \ o verblijfstoerisme; ...vergunning \\ v verblijfsvergunning

verblieve \ lk~\ st.ww verblijven

verblinne \ \ zw.ww verblinden

verblome \ \ zw.ww verbloemen, verdoezelen

verblowe \\ zw.ww verbloeden

verboewe \ kk\ zw.ww verbouwen

verbranne \ \  [O:verbrenne) zw.ww verbranden

verbreije \\ zw.ww verbreden

verbreuzele \ ~ zw.ww verbeuzelen, verspillen; syn. verdoon

verbruje \ kk\ zw.ww verbruien, ‘n verstandhouding bederven

verbruuk \ lk~ o  verbruik

verdach \\ bn verdacht (onreg.ww verdinke): dao lepe e paar verdachde figure achterum [O: verdechtig]

verdaole \ \ [O/M] wk.zw.ww verdolen, z. vergissen, [J:  z. vergiesse]

verdäöling \ \ [O] (Th.D) v vergissing

verdauwe \ \ [O] (D: verdauen) zw.ww verteren –1 lett. (spijs)verteren –2 fig. verdragen, verwerken, verkroppen syn. verknautse, verknoeze

verdeenste \ \ v (ook mv) verdienste(n) –1 opbrengst, winst, wedde –2 (aanspraak op) erkentelijkheid, maatschapp. dienstbaarheid

verdeenstelek \ \ bn.bw verdienstelijk

verdeidige \ \ zw.ww verdedigen –1 dae raodsman verdeidig gein doorgewinterde  batterave –2 wk: teweerstellen: tege dat verwiet moes doe diech verdeidige

verdeidiger \\ m verdediger –1 achterspeler bij het voetbalspel –2 raadsman, pleitbezorger, advocaat syn. advekaat

verdeile \ ~ zw.ww verdelen

verdeil۰kas \~ \ v verdeelkast; ...sjleutel ~ m verdeelsleutel

verdèk \ \ bn.bw verdekt, verborgen:  hae houw ziech verdèk opgesjtèld

verdempe \ ~ [O] zw.ww –1 verdampen –2 uitroken, syn: oetruike

verde­ne \ \ zw.ww verdienen

verdepe \ \ wk.zw.ww verdiepen (fig.) aandacht wijden: iech zal miech dao ins in verdepe

verdeping \\ v verdieping –1 etage, syn: etaasj  -2 diepgaande aandacht

verdepingsdaag \ \ ~ m verdiepingsdag, retraite,  bezinningsdag, syn. retraet

verdinke \ ~  st.ww (→dinke) verdenken

verdöbbele \\ zw.ww verdubbelen, tweemaal zo groot maken

verdoeffe \ kk\ zw.ww verdoffen –1 doffer maken -2 [O] (wk) zich verschuilen, verschansen, ertussenuit blijven; syn. z.versjanse  

verdoere \ lk~ \ zw.ww verdragen, dulden, verduren

verdöld           \ \ bn.bw verduld, verduveld, verdomd, drommels, syn:. verdómp, verrèkdes: dat ies verdöld lestig

verdómbeukske \\ \ (ook:verdómheukske) o.vkw verdomboekje, verdomhoekje: in ‘t ... sjtoon of /ziette

verdómme \ \ I zw.ww verdommen, verdoemen -1 vertikken, volstrekt weigeren: dat verdom iech –2 schelen, verschil uitmaken: dat kin miech nieks verdomme, syn. sjaele II tsw (vloek): verdorie; syn. →nóndedzju e.a.

verdómmenis \\\ v verdoemenis, veroordeling, ondergang: dae ies nao de verdommenis aan ‘t goon

verdómp \ \ bn.bw verdomd, verdraaid syn. →verdöld

verdoon \ ~ onr.st.ww (→doon) I: verdoen; tijd verspillen, verknoeien [O: verdómmenere (Th.D)] II: [O] wk zich om het leven brengen, zelfmoord plegen; hae haet ziech wille verdoon

verdouve \ \ zw.ww verdoven

verdraag \ ~ o  (mv. verdrage) verdrag, overeenkomst

verdrage \ ~ onr.st.ww (→drage) verdragen -1 verduren, dulden, doorstaan –2 wk verstaan, overeenstemmen, overweg kunnen

verdreet \\ o (g.mv) verdriet

verdriè \ \ zw.ww verdraaien, vervormen, verkeerd weergeven

verdrieve \ lk~\           st.ww verdrijven

verdrökking \\ v verdrukking

verdudeleke \ lk~\ zw.ww verduidelijken; syn: verduutsje

verduustere \ lk~ zw.ww verduisteren –1 donker/duister maken, licht wegnemen –2 verdonkeremanen, achterhouden [O: vertoesje \kk\ ]

verduutsje \ kk\ zw.ww uitleggen, verduidelijken d.m.v. taal: die gebruuksaanwiezing mót geer miech ins verduutsje

verduzeld \ lk~\ bn.bw bewusteloos, buiten westen (→ duzelig)

verdwiene \ lk~\          st.ww verdwijnen

vereiniging \\\ v vereniging

vereinigingsmiensj \\\ kk\ m persoon die blijk geeft van betrokkenheid/verbondenheid met het verenigingswezen

vereinvoudiging \\\\ v vereenvoudiging

vereinzame \~\\ zw.ww vereenzamen

verekskezere \\\\ [O/M] zw.ww excuseren, verontschuldigen; syn: veróntsjöldige;  [J: ekskezere]

verf \∂ v (verve-verfke) verf    

verfiene \ lk\ zw.ww verfijnen

verf۰kwas \∂  \ m verfkwast; ...laog \ v  verflaag; ...loch \ v verflucht

verfoetele \lk~\\ [O/Th.D] zw.ww verkwanselen

verfómfejje \~\\ zw.ww verfomfaaien, verfommelen, verfrommelen, verkreukelen; syn. rumsjele, verfoemele \ lk~\\, verfroemele (\lk~\\, verfrómmele \~\\

verfriesje \\\  (wk)zw.ww verfrissen

vergaapsje \~\ wk.zw.ww z. vergapen: zie vergaapsjde ziech aan al dat sjoans in de ittelaasj

vergaefs \\ bn.bw (te)vergeefs, vruchteloos

vergaete \~\ →vergete

vergaeve \~\ →vergeve

vergallepere \\\\ wk.zw.ww z. vergalopperen, mond voorbijpraten, ’n flater begaan

vergange \ ~ bn vergaan, verrot, verteerd

vergasse \ \ zw.ww  vergasten, onthalen

vergaze \\ zw.ww vergassen

vergazer \\ m vergasser, carburator

vergeetechtig \~* \  bn vergeetachtig

vergelieke \\ lk~\  st.ww vergelijken

vergenkelek \ ~ bn vergankelijk, onbestendig

vergete \~*\ onr.st.ww (vergeet-vergiet-vergoot-vergete) vergeten –1 uit het geheugen verliezen  -2 overslaan, bij verzuim weglaten –3 wk buiten zichzelf raken

vergeuje \\\ [O: vergeu]          zw.ww vergoeden

vergeve \~*\ onr.st.ww (→geve) –1 vergiftigen –2 vergiffenis schenken, kwijtschelden, syn. kwietsjelle –3 wk: zich vergissen met (speelkaarten) geven

vergief \ kk\ o vergif(t)

vergieffenis \kk\ \\ v vergiffenis

vergiesse\kk\ \ [J] wk.zw.ww z.vergissen, [O/M]: ziech verdaole

vergöld \\ bn verguld –1 met bladgoud overdekt –2 gevleid, syn. gepaersjkeuteld

vergoon \~* onr.st.ww (→goon) vergaan; -1 omkomen: iech vergaon van d’n hónger -2 overgaan: dan vergeit diech ’t lache, dan vergeit diech de zin –3 ten onder gaan: es de waereld vergeit; ’t sjeep ies vergange; -4 verrotten, verteren: ’t gevónge liechaam waor gans vergange

vergreuje \\ zw.ww vergroeien

vergriepe \ lk~  wk.st.ww z. vergrijpen

vergrieze \ lk\  zw.ww vergrijzen

vergroatglaas \\~ o vergrootglas

vergruète \\ zw.ww vergroten

vergruzele \ lk~  vergruizen, tot gruis maken

vergunne \\ zw.ww vergunnen -1 toestaan, dulden –2 gunnen, aarden

verguze \ lk\ zw.ww verguizen –1 (Th.D) verkwisten, vermorsen -2 verachten, beschimpen

verhaat \~ [O] bn gehaat, ongeliefd

verhange \ ~ verhangen –1 anders of elders ophangen v.e. voorwerp syn. umhange –2 (wk) zich door ophanging v.h. leven beroven  -3 (wk)  sterk verlangen naar, verzot zijn op:  dao verhingk ‘r ziech veur

verhaol \~ verhaal –1 o (verhaole-verhäölke) relaas, lezing, vertelsel –2 o (g.mv)  gelijk, schadeloosstelling, vergoeding –3 herkrijging van krachten: iech mót effe op verhaol kómme

verhäöl(sel)ke \\\ o.vkw verhaaltje, vertelseltje, vertellinkje syn. vertèlselke

verhaore \ \ [O] zw.ww verharen, ruien ; [M/J: ruzele]

verhapsjtökke \ \ \ [J] zw.ww verhapstukken, behappen, verwerken, behandelen

verhelle \\ wk.zw.ww vertillen, onderschatten, misrekenen, te hoog grijpen (v.d. omvang v.e. project): aan dat werk haet ‘r ziech toch verheld. vgl.: verkieke, verluuchte

verhèlsj \ \ bn dol, tuk, verzot, verhekst

verheuje \\ zw.ww verhoeden, voorkomen, beletten, verhinderen; syn: verhingere

verhingere \~\\           zw.ww verhinderen, verijdelen, voorkomen, syn. verheuje

verhoddele \ \ zw.ww verprutsen, bederven door ondeskundig gebruik

verhout \~ o vastigheid, stevigte, stevigheid: haet die sjtèllaasj genoeg verhout? jao, die zal ’t waal houte

verhuège \ \ zw.ww verhogen

verhuère \ \ st.ww verhoren –1 ondervragen –2 vervullen, toestaan wat gevraagd is

verhungere \ ~ zw.ww verhongeren

verhuusdoas \ lk\ \ v verhuisdoos

verhuze \ lk\ [M/J] zw.ww verhuizen; [O: baggere]

verière            \ \ zw.ww vereren

verièwige \ \ \ zw.ww vereeuwigen

verjäördaag \\ ~ m verjaardag

verjäöre \ \ zw.ww verjaren

verjónge \\ zw.ww verjongen

verkalle \ \ wk.zw.ww z. verpraten, (z’n mond) voorbijpraten: hae haet ziech verkald en binne twiè daag wies ’t gans Vallekeberg

verkammezaole \ \\ \ zw.ww slaan; preugelen syn: verknauwele

verke ~∂\ (A: Ferke, Küsch) o (verke(s)-verkske) –1 varken, zwijn; syn. kuusj, zjwein –2 (scheldn.) varkensachtig persoon

verkelle  \ \ zw.ww verkillen, (te) koud krijgen

verkes۰blaos ~∂ \ \  v varkensblaas (werd vroeger gebruikt om opgeblazen als voetbal te dienen op straat); ...echtig \ bn.bw varkensachtig; zeer grof of vuil; ...eriej \\ v vuiligheid, viezigheid, gierigheid; ...haeske \ o.vkw varkenshaasje; ...haore \ mv varkensharen;

verke۰sjlechter ~∂  \ m varkensslachter / varkensslager

verkes۰jóng ~∂ \ m jonge boerenknecht, varkenshoeder;

verkesjtal ~∂ ~ m –1 varkensstal, varkenshok -2 huiselijke puinhoop, rotsooi, syn. zjweinesjtal; verkes۰sjtart ~∂ \ m varkensstaart, krulstaart; ...oar \ o varkensoor, rozige bekerzwam; ...poat \ m varkenspoot; ...röğ \ m varkensrug, gemetselde afgeronde toplaag in het midden op muur

verkes۰uigskes ~∂ \ mv varkensoogjes; kleine ronde gluuroogjes (grijs m. witte wimpers); ...vèt  \ o ongesmolten varkensvet, syn. vaerevèt; ...vleisj ~ o varkensvlees; ...voor \ o –1 varkensvoer –2 slecht smakend voedsel v.me ns;

verkezinge \ \ mv verkiezingen

verkieke \ lk~ wk.st.ww verkijken, verzien, onderschatten: dao hób iech miech vies op verkeke;  syn. verzeen

verkiene \ lk\ zw.ww  –1 veel geld uitgeven a.h. kienspel –2 inzetten als prijs bij het kienspel: dao woort ‘ne fiets verkiend

verkienzje \ kk\ zw.ww verkindsen, kinds worden, dementeren

verkièr \ \ o (g.mv) verkeer

verkièrd \ \ bn.bw verkeerd, foutief, onjuist

verkièrde \ \ m onhandelbaar, weerspannig mens; dat ies ‘ne verkièrde ! syn. dweersjdriever

verkièring \ \ [J] v verkering, vrijage; [O/M: vriejaasj] syn. umgank, kinnes

verkièrsj۰leech \ \  \ o verkeerslicht; ...reigel ~ v verkeersregel

verkinne \ \ zw.ww verkennen

verkinneriej \\\\ [O/M] verkennerij, (jeugdbeweging) [J: scouting] [O: föttele] syn:  padvindersj: wie iech op de lièger sjoal zoot waor iech bie de welpe en daonao versjeije jaore bie de verkinneriej

verklaore \ \ zw.ww verklaren, verduidelijken

verkleijde  \\ m vermomd persoon, syn: móm(melekluut)

verkleije \\ wk.zw.ww z. verkleden, vermommen, kostumeren

verknautse ~\ zw.ww -1 opdonder geven, syn. vermuibele –2 verwerken, verkroppen syn. verknoeze, verdauwe

verknauwele ~ \ opdonder, slaag  krijgen / geven, syn: aaframmele, aafzeike,  döppe, doorlaote, houwe, loetsje, piezzele, preugele, roeksjtoekke, veraole, vermuibele, versauze, versoppe, verzaole, verkammezaole, verpave, versoppe, zjwame, zjwenze

verknoaje \ \ zw.ww verknoeien, verspillen syn. versjpille

verknoeze \ lk\ zw.ww verwerken, verkroppen, verbijten: hae kin dat mer neet verknoeze; syn. verdauwe,  verknautse

verkóndige \ \ zw.ww verkondigen

I verkoup \\ m verkoop –1 (g.mv) afzet –2 verkoophandeling

II verkoup \~ m (mv. verkuip) openbare verkoop

verkoupe \~\ onr.st.ww (→koupe) verkopen

verkouwe \\\ bn verkouden

verkriege \ lk~\ st.ww verkrijgen

verkröppele \ \ zw.ww verschrompelen, inkrimpen syn: versjrumpele

verkrunkele \~ (wk).zw.ww verkreukelen, door kreukelen bederven

verkuiper \~ m            verkoper

verkuipster \~ v verkoopster

verlaamp [J] \\ verlamd [O/M: gelaemp]

verlae \\ [O/M] -1 bw laatst; iech kaom ‘m verlae nog tege; syn: lèts –2 bn [O: verlee][J: verleje] jongstleden, verleden, afgelopen, vorige: verlae zaoterdeg -3 o [J: verleje] verleden:  in ’t verlae höbbe v’r dat dèks mètgemaak

verlaot \\ [O] –1 o vertrouwen: dao höb iech gein verlaot op; [M/J:vertroewe] –2 m toeverlaat, persoon op wie men vertrouwen kan, op wiens steun men kan rekenen

I verlaote \ \  verlaten -1 onr.st.ww (→laote) weggaan, vertrekken: zie haet häöm verlaote veur eine dae tièn jaor jónger waor –2 wk z. verlaten, vertrouwen (i.s.m. .... op): dao kins doe diech op verlaote –3 bn schaamteloos, onbetrouwbaar: ‘ne verlaote keel  –4 bn achtergelaten, eenzaam: de verlaote vrouw

II verlaote \ ~ [O] zw.ww verloten (→verlote)

verlate ~ wk.zw.ww verlaten, te laat komen wie ‘r pas hie wèrkde, verlaatde hae ziech dèkser

verleechte \ zw.ww verlichten –1 v. licht voorzien, verlichting ontsteken –2 fig. inzicht, kennis bezorgen aan

verleef \\ bn.bw  verliefd: bie de verleefde buim zoot e köppelke op ‘n bank

verlees \\ o verlies –1 het verliezen, het kwijtraken –2 nadeel (t.o.v. winst) –3 hetgeen verloren is (mv. verleze): de verleze aan de kant van de rebelle waore groat

verlege \~* bn.bw verlegen –1 bedorven (doorgelegen) van stof/ weefsel –2 bedeesd, beschroomd, syn.bluè, besjaemp –3 nodig, behoeftig: iech ziet neet verlege um diene raod

verlèğğe \\ st.ww verleggen, (ergens) anders leggen

verleije \~\ zw.ww verleiden, verlokken

verlepsj \\ bn.bw -1 verwelkt, verlept, verflenst, syn: versjlak –2 afgeleefd, verloederd van een persoon

verlètte \\ zw.ww verletten, verzuimen; daen daag bin iech jaomergenoeg verlèt; syn. verzoeme

verleve \ \ wk.zw.ww verliefd raken

I verleze \ onr.st.ww verliezen (verlees-verluus-verloort-verlore) -1 kwijtraken –2 nederlaag lijden: ze höbbe mèt 3-1 verlore

II verleze ~ onr.st.ww (→ leze ~*) verlezen: z.  vergissen bij het lezen

verliechte \\\ zw.ww verlichten –1 lichter maken (v. gewicht)  -2 (geestelijk) opbeuren, steunen

verliège \\\ zw.ww verlagen –1 lager maken (ruimt.): de plefóng verliège –2 verminderen: ze höbbe de pries van de koffie verlièg –3 wk z. zedelijk verlagen, schande aandoen

verliène \\ zw.ww verlenen, verschaffen, geven; syn. versjaffe

verlière \\ zw.ww verleren, het geleerde vergeten: zjwumme verlièrt me neet

verlof \\ o (verlove-verlöfke) verlof -1 permissie,  toestemming, syn: permiesje –2 vergunning van de overheid  -3 [O/M] drankvergunning: houw hae e verlof A of e verlof B? –4 vrijaf: veur de begreffenis van ‘ne nónk kin iech verlof kriege

verlosse \\ zw.ww verlossen –1 vrijmaken, bevrijden –2 ter wereld komen, geboren worden –3 bij het kinderspel ‘baren’ de afgetikte teamgenoten bevrijden

verlöstige \\ wk.zw.ww zich verlustigen, vermaak scheppen in

verlote \~* zw.ww verloten: de fietskluup verlootde giestere ‘ne renfiets

verloup           \~ o verloop

verloupe \~ I onr.st.ww (→loupe) verlopen –1 verstrijken v. tijd of toestand -2 verstrijken van geldigheid 3 wk verdwalen: zie höbbe ziech ónderweeg twiè kièr verloupe: II bn.bw verlopen –1 ongeldig door tijdsverloop: ’t verloupe riebewies -2 verwaarloosd syn. euverdrage: die lóngóntsjteking ies ’t gevolg van ’n verloupe kouw –3 verloederd, verliederlijkt: dae verloupe keel sjlièp in e grötsje op d’n Däölkesberg

verloup۰sjtekker \~ \ m verloopstekker; ...sjtök \ o verloopstuk, nippel, syn nieppel

verluuchte \ kk\ wk.zw.ww. vertillen -1 lett. boven je macht tillen: iech veul ’t aan de röğ, iech höb miech verluuch –2 fig. te hoog grijpen, iets doen wat men niet aankan

vermake \~ zw.ww vermaken –1 veranderen v. kledingstukken –2 nalaten, legateren bij erfenis –3 wk z. amuseren, plezier hebben syn. ziech ammezere

vermallesjeerd \\\\ [O] bn vermaledijd, vervloekt; syn. vermalledied: doe vermallesjeerde gek! [M/J: vervlook]

vermaore \\ zw.ww vermoorden

vermeje \\ [O] wk.zw.ww zich verhuren als dienstpersoneel (D: vermieten) (→Th.D: vermeeje, vermeejersche)

vermesjèl \\\ m  g.mv vermicelli

vermeujd \\ bn.bw vermoeid

vermeuje \\ zw.ww vermoeien

vermies \ kk\  vermist: dae miensj ies es vermies opgegeve

vermoeffele \\\ [O] zw.ww wegmoffelen

vermolmp \\∂ bn vermolmd syn. vergange

vermuibele \~\            zw.ww klappen of slaag krijgen of geven, aframmelen, afrossen syn. verknauwele

vernaodere \\\ [O/M] wk.zw.ww           afkomen op, naderbij komen

vernaolièstige \\\ [O/M] zw.ww laten verslonzen, verwaarlozen: hae lièt de lètsten tied ziene koalef vernaolièstige

vernegele \~* zw.ww vernagelen, bespijkeren, dichtspijkeren

verneglezjere \\\\ O] (Fr: négliger) (Th.D) zw.ww verwaarlozen, veronachtzamen, syn. verzoeme

verneuke \~* zw.ww verneuken, vernachelen, foppen, vernikkelen, syn. kloate (ord.)

verneume \\ zw.ww vernoemen –1 vermelden, noemen: de insjrieversj sjtoon achter in ’t book verneump –2 (i.s.m. nao) noemen (naar): dat kind ies verneump nao ziene groatvader

verniekkele \kk\ zw.ww vernikkelen –1 met nikkel overtrekken –2 verkleumen

vernies \lk~ m.stofn. (g.mv) vernis, blanke lak

vernieste \lk~ zw.ww vernissen

vernöftig \ \ bn.bw vernuftig, scherpzinnig, slim, snugger, syn. loas,

vernuje \ kk\  zw.ww vernieuwen

vernumme \\ st.ww vernemen, te weten komen, syn: te weite kómme

veroarzake \ \ \ [J] zw.ww veroorzaken

veróndersjtèlle \\\\ [M/J] zw.ww aannemen, veronderstellen, uitgaan van; [O: prizzemere] syn: aannumme, ane, dinke, gluive, meine, sjtèlle

veróngeliek \ ~\lk~ bn.bw verongelijkt: hae voolt ziech veróngeliek

veróngelökke \\\\ zw.ww verongelukken

verónnötte \~\\ zw.ww veronnutten, vervuilen, verontreinigen: umtot dao e jaor lank neet waor gepoets, verónnötde de ganse kraom; syn. vervoele

veróntröste \~\\ [M/J] zw.ww verontrusten; [O: veróntraste]

veróntsjöldige            \~\\ wk.zw.ww z. excuseren, z. verontschuldigen, syn: z. ekskezere, z. versjuène

veróntwaardig \\\\ bn.bw verontwaardigd, gekrenkt, syn: getrowe

veroordeile \~*~ zw.ww veroordelen

verouvere \\\ zw.ww veroveren

verouwere \~\ zw.ww verouderen

verpave \\ zw.ww –1 verpatsen, verkwanselen, geld opmaken aan roken, drinken of gokken –2 opdonder of slaag geven, syn: verknautse

verpinne \\\ zw.ww -1 misrekenen –2 verslapen,  syn. verpitte

verpliech kk\  bn.bw verplicht

verpoepzak \ kk\ \ (ook: verpapzak) \kk\\ bn (A: verbubbsacke) (Th.D:verbabzakke) verbijsterd, verbouwereerd, overbluft

verrannewere \\\\ (Fr:ruïner) zw.ww (ook: verrennewere, verrinnewere) vernielen, destrueren, vernietigen, verwoesten, syn: vertestewere, versakkere, verzauwe

verrao \\ [O/M] [J:verraoje) onr.st.ww (verrao-verreut-verroow-verrao) verraden

verraod \\ o (g.mv) verraad

verrasje \ \ [O/M] [J:verrasse] zw.ww -1 verrassen –2 met nieuwjaar de ander als eerste ‘zalig nuujjaor’ wensen

verratele \ ~ [O] zw.ww in duigen vallen van een ton door uitdroging (A: verraatelt )

verrats            \ \ tsw verhip, verrek, jeminee (uitroep van verbazing); syn: verrèk

verrèk:            \ \ tsw verrek, verhip, verdorie (uitroep van  verbazing): verrèk, bies doe noe al heim ? syn. verrats

verrèkdes \ \ \ –1 bn verdomd: dae verrèkdese  keel sjteit wir veur de deur! -2 bw erg, zeer, verdraaid: die film waor verrèkdes sjpannend, syn: verdómp, verdöld, verduveld

verrekieker  \\ lk~\ m verrekijker

verrèkke \\\ zw.ww verrekken -1 ontwrichten, verwringen, vernielen: ze höbbe miech de fiets verrèk –2 doodvallen, creperen, sterven: dae miensj loog te verrèkke -3 schelen: dat kin miech nieks verrèkke syn. sjaele –4 wk verbazen: dao verrèks te diech mèt! –5 wemelen, krioelen:  ’t verrèk hie van de ómzeike

verrèkkeling \\\\ m verrekkeling, deugniet, doerak, rakker, rotzak

verrennewere \\\\ →verrannewere

verreure \\\ (ook:→reure ad 3) wk.zw.ww zich verroeren, bewegen: verreur diech mer neet!

verriechte \kk\ zw.ww verrichten, doen, uitvoeren

verrieke  \ lk~\ wk.zw.ww zich verrijken

verrieze  \ lk~\ st.ww verrijzen

verrinnewere \\\\\ → verrannewere

verruuk \kk\ [O/M] (D:verrückt) bn dwaas, dol, gek, krankjorum: dae keel ies gans verruuk

versakkere \\ zw.ww geheel vernielen, verknoeien, vermassacreren, syn:verrannewere, vertestewere, vermassekrere

versauze \\ zw.ww opdonder geven, syn:, verknauwele

verseertoer \\ lk~ m versiertoer, in de gemoedsstemming zijn om te verleiden

versere \\ zw.ww versieren  -1 optooien –2 regelen, ritselen –3 verleiden, het hof maken, syn. sjanse

versj \o (verzje-versjke) vers -1 gedicht, dichtregel –2 couplet, strofe

versjaffe \\ zw.ww verschaffen –1 doen toekomen, leveren, verlenen –2 wk zich toe-eigenen; syn: besjtèlle, bezörge, oetreike, sjaffe, verliène, versjtrèkke

versjale \\ zw.ww verschalen –1 geur, smaak en kracht verliezen van dranken: ’t beer ies versjaald –2 met schaalhout bedekken v.e. gebouw

versjanse \~  wk.zw.ww  z. verschansen, syn: z. verdoeffe

versjeije \~ onbep. telw         verscheiden, vrij veel, meerdere: iech höb dao versjeije luuj euver huère kalle

versjèt \\ (Fr. fourchette) v (versjètte-versjètsje) eetvork: v’r ete hie mèt mets en versjèt!

versjete \\\ onr.st.ww (→sjete) verschieten –1 schietend verbruiken –2 verbleken –3 verwerpen i.g.v. te vroege bevalling bij vee

versjiekke \ kk\ \ zw.ww         versturen

versjiene \ lk~\ st.ww verschijnen

versjiening  \lk~\ v (mv:versjieninge) verschijning –1 het verschijnen –2 visioen

versjiensel \lk\ o (mv. verjsiensele) verschijnsel, symptoom

versjil \~ o (versjille-versjilke) verschil syn: óndersjeid

versjille \ \ zw.ww verschillen, afwijken syn:  aafwieke, sjaele

versjlaaf \\ bn             verslaafd

versjlaag \~ o (versjlage-versjlaegske) verslag, rapport

versjlakke \ \ zw.ww verwelken, verleppen,  verflenzen

versjlaon \~* → versjloon

versjlaope \\\ wk.onr.ww (→sjlaope) verslapen

versjlappe \\\ zw.ww verslappen

versjlechtere \\\ zw.ww verslechteren

versjliekke  \kk\ zw.ww verslikken

versjliete \ lk~ st.ww verslijten –1 lett. slijten, door gebruik afnemen –2 fig. dae haet al veer vrouwluuj versjlete –3 aanzien voor, houden voor: iech laot miech neet veur gek versjliete

versjloejere \ lk~ zw.ww verwelken, verflenzen van groente

versjlónze \ ~ zw.ww verslonzen

versjloon \ ~* onr.st.ww (→sjloon) verslaan –1 nederlaag toebrengen –2 verslaggeven van, rapporteren

versjmiete \ lk~ st.ww  (→sjmiete) vergooien, het opgooien v.e. verkeerde speelkaart

versjnelling \\\ v versnelling –1 het sneller gaan –2 [J] versnellingsapparaat syn. a) op fiets: verzèt, dirreljäör b) in auto: gank

versjnieppere \ kk\ zw.ww versnipperen

versjnoep \ kk\ bn (neus)verkouden

versjödde \\ st.ww (sjödde) –1 omzetten (vaten bier) in horeca: op ’t weijefiès höbbe ze twintig vater beer versjod /versjöd –2 teveel of iets verkeerds inschenken: ekskuus, iech höb miech versjöd –3 in het klein verkopen, slijten van drank, schenken: in dae lunsjroom maoge ze geine sjterken drank versjödde

versjöldig \ \ (ook: sjöldig) bn verschuldigd

versjperre \ \ zw.ww versperren

versjpille \ \ zw.ww verspillen syn. verknoaje

versjpreije \ \ zw.ww verspreiden, uitdelen, distribueren

versjpreke \~* \ -1 (D: versprechen) onr.st.ww (→sjpreke) beloven, toezeggen syn. belaove, toezèğğe –2 wk: zich verspreken van woord of klank, iets anders zeggen dan men bedoelt

I versjpringe \~ [J] (alleen infin.) verspringen; [O/M: wiedsjpringe lk~ ~]

II versjpringe \ ~ st.ww  verspringen -1 verkeerd springen -2 al springend ontwrichten –3 t.o.v. elkaar niet in één lijn of vlak liggen: hauverwaegs versjpringk dae gevel ‘ne maeter

versjriekke \ kk\ (→sjriekke) I st.ww verschrikken -1 laten schrikken –2 wk schrik voelen II zw.ww plotseling laten afkoelen: v’r höbbe de eier versjriek

versjriekkelek \kk\ bn .bw verschrikkelijk

versjrieve \lk~\ st.ww zich verschrijven

versjtaeke \~\ [O] →versjteke

versjtand \~ o (g.mv) –1 verstand -2 begrip –3 inzicht, kennis, syn. →versjteistemiech

versjtandskies           \~kk\ v verstandskies

versjtaon \~* →versjtoon

versjtaonbaar \\\ bn.bw verstaanbaar, duidelijk hoorbaar

versjtäönder \\\ m verstaander

versjteind \\  bn versteend

versjteistemiech \~\\ [O/M] m kennis van zaken, begrip: van ‘ne kómpjoeter haet hae geine versjteistemiech       

versjtek \\ [O: versjtaek; M: versjteek] o verstek -1 schuine stootnaad van elkaar ontmoetende lijsten, die samen een rechte hoek vormen: iech wil die latte in versjtek zaege –2 recht. afwezigheid: ze höbbe häöm bie versjtek veroordeild

versjtekbak \\ \ m verstekbak;

versjteke \~* [M] onr.st.ww (→sjteke) versteken, verstoppen, verbergen [J: versjtoppe, verberge

versjtek۰haok \\ \ m verstekhaak; ...zaeg \ v verstekzaag

versjtèlle \\ zw.ww verstellen –1 andere stand geven, instellen –2 [J] lappen, repareren v.kleding

versjtendig \ \ bn.bw verstandig

versjterke \~∂             zw.ww versterken

versjterve \~∂ onr.st.ww (→sjterve) versterven, laten besterven van vlees na het slachten, syn. oetblowe

versjterving \~∂ v versterving, het zich onthouden van aardse genoegens

versjtieve \ lk\   zw.ww           verstijven

versjtoate \\ onr.st.ww (→sjtoate) verstoten, verjagen, uitsluiten

versjtoeke \ lk~ zw.ww verstuiken: zie kwinkelde um en versjtoekde häöre voot versjtoke \~* verstoken    -1 zw.ww opstoken: hae haet ziene houtveurraod versjtook en de winter ies nog neet aafgeloupe –2 bn.derven, ontberen: zie ies versjtoke van alle kómfaor

versjtómme \\\ zw.ww verstommen, sprakeloos worden

versjtoon \~* onr.st.ww (→sjtoon) verstaan –1 verstaan, horen: bin iech zoa good te versjtoon? –2 met elkaar opschieten, overweg kunnen: versjtaot uuch in gaodshièrenaam! –3 begrijpen: menneke, höbs doe dat good versjtange?

versjtoppe \ \ [J] zw.ww verstoppen –1 verbergen [O: versjteke] –2 dichtslibben, de vrije doorloop belemmeren: d’n aafveur ies oes versjtop

versjtöpperke \\ [J] o.vkw verstoppertje (kinderspel) [O/M: koekverberge]

versjtrèkke \ \ zw.ww verstrekken, uitreiken, verschaffen; syn. oetreike, versjaffe

versjtrieke \ lk~\ st.ww verstrijken (v. tijd)

versjtriekke \kk\ \ verstrikken syn.versjtröppe

versjtruijd \ \ bn.bw verstrooid: dae versjtruijde perfesser

versjtuère \ \ zw.ww verstoren

versjuène \ \ zw.ww verschonen –1 zuiver goed aantrekken: zie waor ’t kleinkind aan ‘t versjuène –2 (wk) ontzien, onttrekken: zie haet ziech versjuènd van ’t mótte getuge tege häöre man

-3 (wk) z.verontschuldigen: hae ies ziech kómme versjuène veur zien gedrag van giesterenaovend; syn. ekskezere

versoppe \ \ (i.s.m. ein) zw.ww ’n opdonder, ’n oplawaai, ’n klap geven, slaan; syn: verknauwele

verteer \~ o vertering, gelag

verteikend \ ~ bn.bw vertekend: dat geuf e verteikend beeld

vertèlle \ \ zw.ww vertellen –1 wk z. vergissen bij het tellen –2 mondeling verhalen

vertèlselke \ \ o.vkw vertellinkje, verhaaltje, vertelseltje syn. verhäöl(sel)ke

vertere \~* zw.ww verteren –-1 ontbinden van spijzen –2 geld uitgeven voor eten of drinken: die Hollendersj höbbe dao ’n oer gezete en  bekans nieks verteerd –3 wegvreten, vergaan, (weg)kwijnen

vertestewere \\\\ (Fr. détruire) zw.ww destrueren, vernielen, vernietigen, omverhalen, verwoesten, syn:verannewere, verinnewere, verrennewere, molle, versakkere, verzauwe, verrèkke, vermassekrere

verteutele \\ zw.ww vertroetelen, knuffelen, liefkozend aanhalen, teder verzorgen

vertoeffele \ kk\ zw.ww slaag krijgen, klapgeven:  hae kreeg miech toch ein vertoeffeld! syn:  versoppe, versauze

I vertoesje \kk\\ [O] zw.ww verdonkeremanen, verduisteren,

II vertoesje \lk~\ [O/M] (→toesje) [J:rule] zw.ww –1 verruilen, omruilen, syn. umtoesje, inwiessele –2 wk ’n slechte ruil doen, zich vergissen bij het ruilen

vertrae \\ (→ trae) onr.st.ww -1 waarnemen vertegenwoordigen –2 wk omwandelen –3 wk  misstappen, verstappen

vertrampele \~\\ zw.ww vertrappen –1 vertrappelen, door trappelen stukmaken -2 plattrappen, plattreden

vertraoge \ \ zw.ww vertragen

vertrèk o vertrek -1 (g.mv) het vertrekken, afreis  -2 (mv.vertrèkke) ruimte, kamer

vertrèkke \\\ st.ww (→trèkke) vertrekken

vertrèktied \\ lk~ m vertrektijd

vertroewd \kk\ bn vertrouwd

vertroewe \kk\ -1 zw.ww vertrouwen, rekenen op, syn: blindvare, gluive, troewe, verlaote –2 o (g.mv) [O: verlaot], vertrouwen, geloof in iemands trouw, syn: feduusje, gelouf

vertroewelek \ kk\\  bn.bw vertrouwelijk, onder geheimhouding

vertuine \~\ zw.ww vertonen, tonen, presenteren

vertwiefele \lk~ zw.ww vertwijfelen, wanhopen

vervaele \\ zw.ww vervelen –1 tot last zijn, niet boeien: es iech diech vervael, dan moes t‘t miech zèğğe –2 wk geen tijdsbesteding hebben: iech höb nieks umhenge, iech ziet miech te vervaele

vervaelend \\ bn vervelend –1 onaangenaam, hinderlijk –2 niet boeiend, niet pakkend

vervalle \\ onr.st.ww (→valle) vervallen

vervalsje \~\ zw.ww vervalsen

vervange \~\ onr.st.ww (→vange) vervangen

vervare           \~\ onr.st.ww (→vare) verrijden –1 (sportn.) laten rijden om ... : mörge weurt hie ‘t landskampijoensjap vervare –2 wk zich vergissen bij het rijden, verkeerde route nemen: mèt e good navvigasie-siesteem kin me ziech neet miè vervare

verve \∂\ zw.ww verven –1 (lett.) met verf bestrijken –2 (fig.) overdrijven, opsieren, fantaseren, syn.  euverdrieve

verveersje \ ~ zw.ww verversen

vervenger m (→ venger) vervanger

verveuge \\ zw.ww (→veuge) –1(taalk.) vervoegen, in vorm aanpassen van werkwoorden: in ’t plat were väöl wèrkweurd ónreigelmaotig verveug –2 wk z.vervoegen, zich begeven naar, z. wenden tot

verveure \\ zw.ww vervoeren, transporteren

verveuring \\ v vervoering, extase

vervlege \\ onr.st.ww (→vlege) vervliegen –1 vervluchtigen van vloeistof -2 verkeerd vliegen

vervloke \\\ zw.ww vervloeken, verwensen, afzweren (Th.D: vervlamme) syn. verwinsje

vervoele \ lk\ \ zw.ww vervuilen

vervolg \~∂ o (g.mv) vervolg -1 voortzetting –2 (bw) in 't ..., voortaan, in de volgende tijd

vervölle \\ zw.ww vervullen

vervraeme \\\ zw.ww vervreemden: hae ies van zien ouwersj vervraemp

vervreuge \\\ zw.ww vervroegen

verwaenebroad \\\ \ (ook: verwaend broad) o wentelteefje; brood in ei geweekt en in pan gebakken

verwaere \~\ → verwere

verwaeze \~\ → verweze

verwejd \\ bn verwaaid: doe zuus verwejd oet

verwere \~*\  verweren I zw.ww  -1 door weersinvloed aangetast worden -2 eeltig worden II wk.zw.ww zich verweren, weerstand bieden, zich verdedigen, syn: z. mentenere III st.ww verworden, slechter worden, ontaarden, bederven

verwèrke \ ~∂ zw.ww verwerken –1 werkend

verbruiken –2 bij het bewerken als bestanddeel opnemen: bie ’t sjroap make were gans get valeppel verwèrk –3 geestelijk verwerken: iech krieg daen tegesjlaag neet verwèrk

verwerpelek \~∂\\ bn verwerpelijk, slecht,  afkeurenswaardig

verweze \~*\ bn.bw verwezen, wezenloos, onthutst, verslagen: hae zoot verweze veur ziech oet te kieke

verwief  \ lk\ bn.bw verwijfd

verwiele \ lk\ \ [O/M] zw.ww verwijlen, verpozen, vertoeven

verwieskaart \ lk~ ~ v verwijskaart

verwiessele \ kk\  zw.ww verwisselen

verwiete \ lk~ st.ww (→ wiete) verwijten, syn: aanvrieve, naodrage, naohoute

verwieze \ lk~\ st.ww (→ wieze) verwijzen, verbannen, doorsturen; syn.doorsjiekke

verwiezingsteike  \ lk~\ ~ o verwijzingsteken

verwinne \\ zw.ww verwennen

verwinsje \~ zw.ww verwensen, kwaad toewensen

verwóndere \ ~ [M/J] zw.ww verwonderen, verbazen; [O: wóndere]; syn.→sjtaune

verzaole \ \ zw.ww –1 verzolen, schoenen van nieuwe zolen voorzien (ook: verzäöle) –2 afrossen, syn: verzauwe \\ zw.ww –1 vernielen syn. →verrannewere -2 verpesten, verknoeien, bederven, vergallen

verzauwele \~\\ zw.ww smakeloos (flets of flauw) worden v. warm eten of drinken door te lang staan pruttelen, verpieteren, syn. verzuètere

verzeen \~  onr.st.ww (→zeen) verzien –1 [O] wk  zich verkijken, verkeerd zien: hae houw ziech verzeen –2 (ook: veurzeen) voorzien, gemunt hebben op; dae haet ‘t op miech verzeen

verzej \~ [O] (Th.D) o besef; [M/J]: bezej

verzèt  \\ o (verzètte-verzètsje) verzet –1 wederspannigheid, tegenstand: hae pleegde verzèt bie zien arrestasie, –2 verpozing, ontspanning: nao al die kopzörg houw zie waal e verzètsje verdeend -3 ondergrondse verzetsbeweging, illegaliteit; hae waor in d’n oorlog aktief in ‘t verzèt –4 rechtsmiddel tegen uitspraak v.e. rechterlijke instantie: hae haet verzèt aangeteikend tege die oetsjpraok -5 stand v.h.versnellingsmechanisme v.e. fiets (tandverhouding): hae houw op de Cauberg ’t verkièrd verzèt opsjtoon

verzètte \\ st.ww (→zètte) verzetten –1 verplaatsen –2 in tijd verplaatsen: die vergadering ies verzat nao de goonsdeg –3 (werk) verrichten -4 wk tegenstand bieden

verzeuke \\ (D: versuchen) zw.ww verzoeken –1 beleefd vragen –2 [O](Th.D) proberen, proeven –3 beproeven, uitdagen, verleiden, bekoren

verzeuksjrief  \\ kk\ o verzoekschrift

verziechtig \kk\ (ook: veurziechtig) \ kk\ \ bn.bw voorzichtig

verzjwake ~\ zw.ww verzwakken

verzjwiege \ lk~\ st.ww (→zjwiege) verzwijgen

verzjwoende \ kk\ (D:verschwunden) bn.bw verdwenen, zoek, weg (m.b.t.mensen); syn: voert: dae batteraaf ies al e jaor of vief verzjwoende

verzjwuère \\ zw.ww verzwaren

verzöchte \\ zw.ww (→zöchte) verzuchten, syn.kume

verzoeme \ lk\ zw.ww verzuimen –1 nalaten –2 verletten syn. verlètte –3 veronachtzamen syn. verneglezjere

verzoepe lk~\ onr.st.ww          (→zoepe) verzuipen –1 verdrinken, in het water doen omkomen –2 verbrassen met drinken

verzoere \lk\ \ zw.ww verzuren syn. umgoon

verzörge \\∂\ zw.ww verzorgen

verzuètere \\\ zw.ww smakeloos worden van warm eten t.g.v. te lang laten pruttelen; syn. verzauwele

ves \ o (veste-veske) vest syn. →kammezol, zjielee

vesper \\ m (vesper(sj)-vesperke) vesper –1 breviergebeden RK.Kerk, metten –2 (i.s.m. ‘ne wille ...) chaos, warboel,  syn. doorein

vestingsjtad \\ \ v vestingstad: Vallekeberg maog mèt rech e vestingsjtedsje geneump were

vèt \ –1 bn.bw dik: dae weurt zoa vèt wie e verke; dat woord sjtóng vèt gedrök; →vèttig –2 o stofn. vet (substantie): dao zoot väöl vèt aan dat vleisj

vètbölke \ \ o.vkw       -1 vetklompje i.c. vogelvoeder –2 vetgezwelletje

vètdónderdeg //// (Th.D) m de donderdag voor vastenavond

vètjanes \ \\ m viespeuk, vetkees, viezerd,  smeerpoe(t)s, vetkanis syn: aartsónnöttert, ammie, drekzak, ónnöt, nöttert, vètjas, vètkanes, vètzak,  vieszak, sjmeerkanes

vètlaer \ \ o.stofn. vetle(d)er; met vet bewerkt leder om het lenig en waterafstotend te maken;: (ook: scherts. bn ): hae kreeg ’n vètlaere medalje umgehange (= waardeloze onderscheiding)

vètmèste \ \ (ook vètmaste) zw.ww vetmesten

vets \ (Th.D)  m           ziertje, kleinigheid, sikkepit, snars: hae haet geine vets fetsoen in de priej vetse \ zw.ww -1 hard rennen, sprinten, syn: peze, renne, sjprinte, vaege –2 rafelen, syn. vedzele, rufele

vèttig \ bn.bw  -1 vet, vettig: dao verkoupe ze vèttige friette -2 smerig, vuil: (ook fig.): vèttig lache, ’n vèttige wiets

vètweij            \ \ v vetweide, weide voor vee dat door grazen vet moet worden

veuge \ wk.zw.ww. z.voegen, z.schikken, z. aanpassen

veulder           ~ (Th.D: vorle) m wendakker, kopakker, het kopeinde (buitenste voor of strook) van een akker, waar gekeerd wordt

I veule \ st.ww  [O]: gevoolt; voelen, tasten

II veule ~ o (veules-veuleke) veulen, jong paard: ’t veuleke leep achter de maer aan         

veuler \ m –1 voeldraad, antenne –2 spanningzoeker, sensor (meetwerktuig) –3 iemand die ’graag’ voelt, vrouwen (onoirbaar) betast

veuling \ v (g.mv) voeling, contact

veulsjpriet \kk\ v voelspriet (v. insecten of vissen)

I veur \ bw (plaatsaanduiding) voor: in de bös ziet iech lever veur es achter

II veur ~ -1 vz -1(plaatsaanduidend): hae leep veur de fanfaar –2(tijdsaanduidend): ’t waor twintig veur veer –3 ten behoeve van: dat ies veur e good doel –4 voornemens: iech höb vanmieddeg al get veur –5 (ter aanduiding v.e. prijs): veur e kwartsje op de ièrsjte riej

veuraaf  \\  bw (tijd) vooraf

veuraafgaond \\\ bn voorafgaand

veuraan \~ bw (plaats) vooraan, voorop syn. veurop

veuraansjtaond \\\ bn vooraanstaand, prominent

veur-aeveväöl bw →veureveväöl

veural \~ bw vooral, voornamelijk, hoofdzakelijk, syn. veurnamelek

veuralièr ~\\ [M/J] [O:veurièr] voegw. vooraleer, voordat, alvorens, eer; syn: alièr, ièr, veurtot

veuraovend ~\\ m vooravond

veurbae ~\ zw.ww voorbidden

veurbereije ~\\ zw.ww voorbereiden

veurbesjtumme ~\\ zw.ww voorbestemmen

veurbie \lk~ bw voorbij (v.tijd: syn: um) (v.plaats: syn: langs)

veurbiegaond \lk~\ bn voorbijgaand, syn. tiedelek

veurbiegenger \ lk~\ m voorbijganger, passant

veurdeil ~ ~ o voordeel

veurdemieddeg ~\ \\ [O/M] m voormiddag ochtend; [J] veurmieddeg

veurdeur \ ~ v voordeur, huisdeur aan de straatzijde

veurdevoots ~\\ bw achtereenvolgens, successievelijk, zonder te selecteren

veurdoon ~~ onr.st.ww (→doon) voordoen –1 voorbinden (b.v. van schort): doog diech noe ‘ne sjolk veur –2 doen als voorbeeld voor anderen: iech zal ’t diech eine kièr veurdoon –3 wk z.voorstellen als, z. laten doorgaan voor: zie dege ziech veur es plisie –4 wk z.aandienen: es ziech zoan geval veurdeit, móste ’t sjtreng aanpakke

veurdrage ~ ~            onr.st.ww (→drage) voordragen  -1 declameren –2 iemand voorstellen als kandidaat

veure \\ zw.ww voeren –1 (mee)voeren: wat veurt ‘r in zien sjild?  –2 (ge)leiden: dat veurt te wied –3 uitoefenen: hae veurt ’t woord; oorlog veure

veureuver \~\ bw voorover, met de voorzijde neerwaarts (vaak i.s.m. werkwoorden, zoals: ...valle, ...helle, ...buukke)

veureuverlèğ ~\\\ o vooroverleg

veur-eveväöl \ ~*\\  bw onverschillig, ongeïnteresseerd

veurfrónt ~~ o voorfront –1 voorvlak v.e. voorwerp –2 voorgevel, syn. fasaad –3 vrouwenboezem

veurgenger ~\\ m voorganger

veurgerech ~\\ o voorgerecht

veurgeve \~*\ onr.st.ww (→geve) voorgeven –1 voorsprong geven –2 ‘n voorzet geven (sportterm) –3 beweren,  voorwenden

veurgeveul ~\\ o voorgevoel

veurgiestere ~kk\\ bw voorgisteren, eergisteren; syn: ièrgiestere

veurgood \\ bw voorgoed, voor altijd

I veurgoon \~ onr.st.ww (→goon) -1 (iemand) voorafgaan: gank mer veur, doe waorsj ièrsj –2 voorlopen v.e. uurwerk: dien reloozje geit veur

II veurgoon ~~ onr.st.ww (→goon) voorgaan bij het gerecht (aanhangig maken): iech wil veurgoon mèt die zaak

veurgrónd \~ m voorgrond

veurhand ~~ v voorhand (i.s.m): -1 (op ...) bij voorbaat -2 het eerst moeten uitspelen bij kaartspel: doe ziets op veurhand –3 het eerste recht op koop: bie de verkoup van grónd haet de pachter de veurhand –4 de voorbenen v.e.paard

I veurhöbbe \ \ onr.st.ww (→höbbe) voorhebben, voorkeur hebben: wat haet dae veur op miech?

II veurhöbbe ~ \ onr.st.ww (→höbbe) voorhebben –1 lett.: voor zich hebben: wèt g’r wae-t g’r veur höbt? –2 bedoelen, van plan zijn: wat haet ‘r veur ? –3 voor het lijf hebben: zie houw ‘ne gebloomde sjolk veur

veurhoes ~ lk~ o voorhuis

veurhoute ~~ onr.st.ww (→houte) voorhouden –1 lett. voor iemand houden: doe mós diech ins ’ne sjpegel veurhoute –2 fig. wijzen op 

veurig ~ (ook: vörrig) bn vorig, voorgaand, voorafgaand

veurin \ ~ bw voorin

veuringenómme \~ \~ bn vooringenomen, partijdig; syn: pertiejdig

veurjaor ~\ [J] o voorjaar; [O/M]: vreugjaor

veurkinnes ~\ v voorkennis, voorwetenschap

I veurkómme ~\ -1 onr.st.ww (→kómme) voorkomen a) gebeuren: zoaget kin veurkómme; b) aangetroffen worden: in de berg kómme vleermuus veur; c) voor het gerecht verschijnen: hae mót in Mestreech veurkómme; d) lijken: hae kump miech veur es ‘ne betroewbare miensj,  syn: lieke  –2 o voorkomen, uiterlijk, uiterlijke verschijning 

II veurkómme \ \ onr.st.ww (→kómme) voorkomen, verhinderen, verhoeden, beletten

veurkómmend \ \ voorkomend; gedienstig,  syn. gedeenstig

veurkroepe \ lk~ onr.st.ww (→kroepe) voorkruipen, voordringen, syn: veurprietsje

veurkuje ~kk\  zw.ww voorkauwen

veurleefde ~\\ v voorliefde, voorkeur

veurlèğğe ~\ st.ww voorleggen

veurleije ~~\  zw.ww voorleiden; syn: veurveure

veurlètter ~\ v voorletter

veurliechte ~ kk\ zw.ww voorlichten, onderrichten

I veurlieğğe \ kk\ st.ww voorliggen, ’n voorsprong hebben

II veurlieğğe ~ kk\  st.ww voorliggen, ter bespreking voorhanden zijn

veurloupe \~\ onr.st.ww (→loupe) –1 vooroplopen -2 te snel lopen v.e. uurwerk

veurluiper ~ ~ m voorloper –1 voorbode, wegbereider –2 lange, zware blokschaaf

veurluipig \ ~ –1 bn.bw voorlopig -2 bw voorshands, vooreerst, vooralsnog syn: agaons

veurman ~~ m voorman

veurmieddeg ~kk\ m voormiddag, [O: veurdemieddeg] 

I veurnaam ~\ m voornaam, doopnaam

II veurnaam \\ bn aanzienlijk, belangrijk, gewichtig, syn: gewiechtig

veurnaamwoord ~\~ o           voornaamwoord

veurnach ~ \ v voornacht, begin van de nacht

veurnamelek \\\ bw voornamelijk, vooral syn. veural

veurnumme ~ ~ –1 wk.st.ww. z.voornemen, z. ten doel stellen –2 o  voornemen, intentie, plan, ontwerp

veurnummes ~ ~ [M] bw voornemens [O: →zinnes] (van) plan: iech waor veurnummes daomèt oet te sjeije

veuroet  \ lk~  -1 bw vooruit, voorwaarts –2 m de (voor)stand van een aandrijfinrichting van een motorvoertuig: zèt ‘m ins in de veuroet

I veuroetgank \ lk~ ~ m vooruitgang, uitgang aan de voorzijde

II veuroetgank \ lk~ ~ m vooruitgang, verbetering

veuroetloupe \lk~ ~\ onr.st.ww. (→loupe) voor uitlopen –1 lett. voor anderen lopen –2 fig. vantevoren iets beoordelen: dao mós te neet op veuroetloupe.

veuroetziech \ lk~ kk\ o vooruitzicht, verwachting, syn. apprensje [O/M]

veurouwersj ~ ~\ mv voorouders, voorzaten [O(Th.D): veurziète]

veurprietsje \ kk\ zw.ww voorkruipen, voordringen, in ’t geniep ’n eerdere plaats innemen, syn: veurkroepe

veurraad \ ~ o voorwiel

veurraod ~ \ m voorraad

veurrech ~ \ o voorrecht

I veurrieje \ lk~ voorrijden, vooroprijden

II veurrieje ~ lk~ voorrijden; voor de deur komen aanrijden, ophalen

veurroet \ lk~ v voorruit

veursjete ~ \\ onr.st.ww (→sjete) voorschieten

veursjlaag ~ ~ m voorslag –1 slag vooraf –2 [O/M] voorstel, [J]: veursjtèl

veursjnepp(et)ig ~\\ (ook:(veur)sjnebbig) bn voorbarig

veursjpanne ~\ zw.ww voorspannen

veursjpelle \\ zw.ww voorspellen

veursjpraok ~\ v voorspraak

veursjprunk ~~ m voorsprong

veursjrieve ~lk~ st.ww voorschrijven

veursjte ~\ bn voorste

veursjtèlle ~\ zw.ww voorstellen –1 voorslaan, opperen: iech sjtèl veur dat v’r dalek nao heim goon –2 beduiden, verbeelden: wat sjtèlt dat siembool veur? –3 (wk) presenteren, introduceren: wils doe diech effe veursjtèlle? –4 wk zich voor de geest halen: sjtèl diech veur dat dae prins zouw were?

I veursjtoon \~* onr.st.ww (→sjtoon) voorstaan -1 op winst staan: zie sjtónge mèt 2-1 veur –2 gereedstaan: d’n oto sjteit al veur –3 onbeweeglijk blijven staan van jachthond bij het ruiken van wild

II veursjtoon ~~* onr.st.ww (→sjtoon) voorstaan –1 heugen, voor de geest hebben: dat sjteit miech nog good veur –2 verdedigen, opkomen voor: iech bin ’t eins mèt zien besjliessing, dao sjtaon iech veur  –3 wk verheffen, roemen (→ póntenäör): dao mós doe diech neet op laote veursjtoon

veursjtumme ~\ zw.ww voorstemmen

veurtaal \ \ v voertaal

veurteike ~ ~ o           voorteken

veurtot ~ \ voegw voordat, vooraleer; syn: veuralièr

veurtreffelek  \ \\ bn.bw voortreffelijk

veurtrèkke \ \ st.ww voortrekken -1 begunstigen –2 ’n bal voorgeven vanaf de zijlijn

veurvader ~ ~ m voorvader, stamvader

veurvalle ~\ onr.st.ww (→valle) voorvallen, gebeuren, bestaan, plaatsvinden, syn: aafsjpele, euverkómme, veurdoon (4), besjtoon (I-1)

veurverkoup ~\~ m voorverkoop

veurveure ~ \ zw.ww naar voren voeren, voorgeleiden (van vee ter keuring)

veurwietsig ~ kk\ bn.bw onbedachtzaam, onbezonnen, roekeloos

veurzat ~\ m voorzet, het voor het doel brengen v.d. bal; syn. veurzèt

veurzeen \~ onr.st.ww (→zeen) voorzien -1 zien aankomen –2 verschaffen: iech zal ’m veurzeen van ete en drinke –3 gemunt hebben: dae haet ’t op miech veurzeen

I veurzèğğe ~\ onr.st.ww (→zèğğe) –1 opzeggen of oplezen om te laten nazeggen –2 influisteren om te helpen

II veurzèğğe \ \ onr.st.ww (→zèğğe) voorspellen

I veurzètte \ \ st.ww voorzetten: ’n bal voor het doel geven

II veurzètte ~\ st.ww voorzetten, opdienen

veurziechtig \ kk\ bn.bw voorzichtig

veurziej \ kk\ [O/M] v voorzijde, voorkant; [J]: veurkant

veurzietter ~kk\ m voorzitter

veurzörg ~ \∂ v voorzorg

veurzörgsmaotreigel ~ \∂ \ ~  v/m  voorzorgsmaatregel

videe \ \ Fr. vide: leeg) o (videes-videke) vidé, van bladerdeeg gebakken potje (met dekseltje) dat –gevuld met ragout- pasteitje genoemd wordt (→ook: vollevao)

viè \ o verz.n. g.mv vee, tamme boerderijdieren

vièdel \\ [O] (D: Viertel) o –1 vierendeel, verrel -2 de helft van één zijde van een spekvarken

viedzelke kk\ o.vkw beetje syn: → bietsje

I vief kk\  bn.bw  vief, vlug en levendig, kittig; [O: →adrèt]

II vief lk\ v –1 hfdtelw. vijf (5) –2 het cijfer vijf (vieve-viefke) –3 winkelhaak, rechthoekige scheur in kledingstuk, syn. winkelhaok

viefde lk\ rangtelw. / bn vijfde: de viefde man ies nao heim gegange (→ viefs)

viefderlei lk\ \ \ bn vijfderlei, vijfsoortig

viefs lk\ rangtelw. vijfde: hae waor mer viefs gewore

vieftièn lk~\ hfdtelw. vijftien (15)

vieg lk\ v (viege-viegske) vijg, vrucht v.d. vijgenboom

viegeblaad lk~\ ~ o vijgenblad

viejand kk\ ~m (mv. viejande) vijand

vièkrenkde \ ~\ v veeziekte

viel lk\ v (viele-vielke) vijl (gereedschap)

vièmert           \~ v veemarkt

vienjèt kk\ \ o (vienjètte-vienjètsje) vignet; embleem, beeldmerk, logo

viere lk~\ zw.ww vieren

vièrtièn \ \ hfdtelw. veertien (14)

vies lk\  –1 bn vies, vuil 2 bw erg, danig: hae ies vies aan ’t aaftakele; ’t ies vies koud gewore

vieszak lk\\ m (vieszek-vieszekske) viespeuk, viezerik

vietsj kk\ v (vietsje-vietsjke) twijg, dunne stok, wis/wilgenteen syn. goetsj, wietsj (Th.D: wîtsch)

vietsje kk\ \ (Th.D) zw.ww vlechtwerk van twijgen maken aan vakwerkhuis (AN: vitselwerk)

vieve lk\ mv (met z'n) vijven: veer waore mèt oos vieve / geer waort mèt uuch vieve / zie waore mèt hun vieve

vieventwintig lk~\~\ hfdtelw. vijfentwintig (25)

viever lk\ m (vieversj-vieverke) vijver

viè۰verveur \ \\ o veevervoer; ...voor \\ o veevoeder

viezel lk~ m miezel, motregen, stofregen; miezerige, druilerige regen, syn. sjtöbrege

viltsje ~\ o.vkw           (mv. viltsjes) (bier)viltje

vinge ~\ st.ww (ving-vingk-vóng-gevónge~) vinden –1 toevallig aantreffen: wats te vings, maogs te houte, meh weurt noats dienen eigendóm –2 (be)oordelen, van mening zijn:dao kin iech miech in vinge: mee instemmen

vinger ~\ m (vingersj-vingerke) –1 vinger (deel v.d.hand) –2 vinder (hij die ’n vondst doet)

vinger۰aafdrök ~\ \\ m vingerafdruk; ...breid ~ bn vingerbreed; ...deukske \ m vingerdoekje; ...hejsj  ~ v vingerhandschoen;   ...hood \ m vingerhoed; ...hoodskroed \~ o vingerhoedskruid; ...wiezing lk\ v vingerwijzing, aanduiding

vinster ~\ v (vinstersj-vinsterke) venster

vinster۰glaas ~\ ~ o glas voor vensterruiten; ...pómp ~ v spanjolet, draairoede syn. sjpanjelèt; ...sjlaag ~ m vensterluik, blind syn: blin

vioal \ \ v (vioale-viuèlke) (bloem) viool,  syn.[O] paosee: de mièrtse viuèlkes bleuje diet jaor vreug

violèt \\ \ -1 bn violet van kleur: dae móm droog ’n violètte pruuk   –2 o de kleur violet: dat violèt pas sjoan bie dat zjwart

violis \\ \ m (violiste-violiske) violist, vioolspeler

viool \ \ v (viole-vieulke) (snaarinstrument) viool

viool۰kies \\ kk\ v vioolkist; ...kónzaer \ \ o vioolconcert

vites \\ (Fr: vitesse) v -1 snelheid, vaart; in vol vites

vitesvlöch \\ \ o korte duivenvlucht, syn. forsjtoer

vitraasj \\ v (g.mv) vitrage, gordijnenstof

vitrien \ lk\ v (vitriene-vitriensje) vitrine, etalage; syn. ittelaasj; [O]: kiek-oet

vive-le-vink ~\ \ ~ tsw/bw vrolijk, opgewekt, frivool, vrijheid-blijheid, lustig; syn.→ loestig

vla \ m/v (vla’s-vlaeke) vlaai; (Th.D: platte ronde broodkoek, belegd met fruit of met rijstebrij)

vladeig \ ~ m vlaaideeg

vlagge \ zw.ww vlaggen –1 de vlag uitsteken (bij feestviering) –2 de vlag omhoogsteken (als grensrechter bij voetbal) –3 (scherts.) bij vrouwen de onderrok hebben uithangen t.o.v. de rok

vlaggesjiech \\ kk\ m korte afwisselende dienst (sjiech) in de mijn

vlagverouvere           \ \\ vlagveroveren (veldspel bij de jeugdbeweging)

vlakbie \ lk~ bw vlakbij, dichtbij, syn: kortbie, nao, sjaeres

vla-kèrmes \ ~∂\ m tussenkermis in dorp

vlam \ v           (vlamme-vlemke) vlam –1 tongvormig vuur –2 tekening in het hout –3 (voormalige) favoriete beminde

vlang \ (ook: volang)(A:Vulang) v (vlange-vlengske) gordijnrand of –omslag

vläög \ v (vläöge-vläögske) vlaag, vleugje -1 opwelling, opleving –2 val, buiteling syn: (→ toervel, toeffel, toemel –3 braspartij: giestere höbbe v’r nog ins ‘n ouwerwètse vläög gemaak

vla۰plaat \ ~ v bakvorm voor vlaai met opstaande rand; ...sjöp \ v vlaaischep; ...sjotel v platte ronde schotel voor vlaai; ...sjpies lk\ m vlaaispijs vlech \ [M/J] v (vlechte-vlechske) vlecht, haarstreng [O: vlöch]

vlechiezer \ lk~ o vlechtijzer, betonijzer

vleeg \ v (vlege-vleegske) vlieg –1 vlieg (insect) –2 driehoekig zijden borduursel ter afwerking b.v. van naden in kledingstuk

vleegmesjien \ \lk\ [M/O] o vliegmachine, vliegtuig; [J: vleegtuug]

vleer \ [M/J] m vlier [O: fleer] syn: heulentaer(e)

vleermoes \ lk~ v vleermuis [O: blaarmoes (Th.D)] (D:Fledermaus) (vgl.fladderen) in de berg bringe de vleermuus hunne wintersjlaop door

vlege \ onr.st.ww  (vleeg-vluug-vloog-gevloge)  vliegen

vlegekas \\\ v vliegenkast; met gaas afgesloten kast om etenswaren te beschermen tegen insecten

vlegel ~* m (vlegele-vlegelke) vlegel -1 deugniet –2 dorsvlegel

vlege۰sjeet \ ~ m –1 vliegenstrontje -2 kleinigheid, zier(tje); ...venger \ m vliegenvanger –1 zangvogel die insecten vangt –2 bruinachtige kleefstrook om op te hangen en vliegen te vangen

vleije \\ zw.ww vleien syn: fiènsele, sjmeichele

vleijer(t) m (mv.vleijerte) vleier; syn: vleijkónt, sjmeichelaer

vleisj ~ o (vkw:vleisjke) vlees

vleisj۰boum ~~ m vleesboom; ...haok \ m vleeshaak; ....mets \ o vleesmes; ...meule ~\ v vleesmolen, ...wónd \ v vleeswond

vlemme \ zw.ww –1 vlammen, fel branden –2 veel roken; syn. pave, zjwame

vlempe ~ zw.ww hard schieten, hardslaan, meppen  (m. bal)          

vlering \ [O/M] v vliering, bovenzolder; [J] vliering

vles \ [O] (Th.D.) bn lichtblond, vlaskleurig

vleugel ~ m (vleugele-vleugelke) vleugel –1 vliegorgaan v.vogel, syn: vlörk –2  v.vliegtuig –3 zijgedeelte van gebouw –4 vleugelpiano

vleugellaam ~\~ bn vleugellam

vliek kk\ O/M (Th.D) v  bakenstok, merkstok

vliekke kk\ (Th.D) zw.ww bomen en slaghout signeren t.b.v. verkoop

vliemsjerp lk\ ~∂ bn vlijmscherp

vlietig lk~ \  bn.bw vlijtig, ijverig, naarstig; syn. ieverig; [O: nièrsjtig]

vlinder۰bloom \\ \ v vlinderbloem; ...sjlaag ~  m vlinderslag (zwemslag); ...sjtroek lk~ m vlinderstruik, zomersering

vloa \ [O/M] v (vluè-vluèke) vlo; [J: vloaj]

vlöch \ v (vlöchte-vlöchske) I vlucht -1 het vluchten: zie zin op de vlöch –2 het vliegen: hae haet ’n vlöch gebook nao Roame; -3 troep samenvliegende vogels syn: klog; -4 postduivenwedstrijd: hae haet 12 doeve mèt de vlöch nao Dax II vlecht [O] vlecht v. haar, haarstreng; [M/J: vlech]

vlöch۰gank \ ~ m vluchtgang: ónder de Vallekebergse kesjtièlrewien zin versjeije vlöchgeng aangetroffe; ...sjtrook \ v vluchtstrook

vlöchte \ zw.ww vluchten

vlöchtig \ bn.bw vluchtig –1 oppervlakkig, terloops –2 snel vervliegend van vloeistof

vloejend kk\ bn.bw vloeiend, gemakkelijk, ongedwongen, zonder horten: zie kalt vloejend Frans

vloejsjtof \\ v/m vloeistof

vloejtje lk\ o.vkw vloeitje, sigarettenpapiertje: hool miech ins e pekske vloejtjes.

vloer lk\ m (vloere-vluurke) vloer 

vlok \ v (vlokke-vlökske) vlok, pluis

vlök \ bn.bw rijp –1 volgroeid, in staat om te vliegen (v.vogels) –2 (ook: flök) volwassen v. mens: dat maedsje waor jónk vlök

vloke \ zw.ww  vloeken –1 verwensen, ‘n (godslasterende) vloek uitspreken -2 schril contrast vormen: dat greun vlook mèt dat raos

vlónder \ m (vlóndersj-vlunderke) vlonder, los houten vloertje

vlood \ m vloed -1 hoog getij v.d. zee –2 vloeiing, stroming –3 [O] bloedvloeiing v.d. vrouw, [M/J: vloejing]

vlood(s)graaf  \ \ (Th.D: fluit/fluyt)  m vloedgraaf, waterloop of waterlossing terzijde van aangelegde wegen

vlook \ m (vleuk-vleukske) vloek –1 verwensing –2 godslastering –3 ommezien, oogwenk: in ’ne vlook waor hae bie ‘m

vlörk ~∂ (ook: flörk) [O/M] (mv.vlörke) vlerk -1 vleugel v.d. vogel -2 arm/schouder v.d. mens

vlörke ~∂ mv lurven, kladden: iech pakde ‘m bie zien vlörke

vluè \ [O/M] [J: vluèje] zw.ww vlooien -1 v. vlooien reinigen, vangen bij: die ape zote ziech ónderein te vluè  -2 geld aftroggelen (binnen familie): dae haet die moder nog good gevluèd veurtot ze sjtorf.

vluè۰bak \ \ m vuile bedstee (met vlooien) syn.→puus; ...boet lk\ v  woning vol vlooien, vlooiennest; ...mert ~ v vlooienmarkt, rommelmarkt; ...pungel \ m vlooienzak, iemand die vlooien heeft; ...tejater \\ o vlooientheater, kermisspel m. gedresseerde vlooien

vlum \ (Th.D) v (vlumme-vlumke) –1 (hout)boor –2 lancet, vlijm –3 vang, buikstuk, streek tussen achterpoten en buik van (rund)vee, waar men in tast om de voedingstoestand/ de vetheid te beoordelen, t.w. de liezen

vlumsjlaag \ ~ m –1 lett. bloedaftapping,  aderlating –2 fig. gevoelig verlies

vluughaver kk\ ~ v vloghaver, oot, wilde haver

voal \ (Fr: voile) m (voale-vuèlke) voile, sluier syn. sjluijer

voch \ v (g.mv) vocht; syn: natigheid

vochvreter \ ~* m vochtopnemer, luchtontvochter (m. sodazakje)

voel lk~ I  bn.bw –1 vuil, smerig, vies,  onrein syn. nöt, vies –2 lui: dae ies te voel um te voot te goon –3 onbevrucht, rotgebroed v. eieren II o verz.n vuilnis, syn.drek

voelboum lk~ ~ [O](Th.D) m vuilboom (heester), sporkehout

voele lk\ I m lui manspersoon, luiaard, luierik; luilak, luiwammes, syn: voelenzer, voeloar II zw.ww rotten, bederven van fruit en groenten

voelenzer lk~ ~\ m (D: Faulenzer) (A: Fuulänzer) (mv. voelenzersj) luiaard, luierik, syn: voele

voert kk\ [O/M] [J: weg] (D: fort; A: futt) bw weg, zoek, kwijt: maak diech voert; mien sjleutele zin voert; syn: eweg, foetsjie, verzjwoende

voert۰doon kk\ ~ onr.st.ww (→doon) wegdoen, van de hand doen; ...höbbe \ \\ (i.s.m. ... van) onr.st.ww (→höbbe) weg hebben van, lijken op;  ...houte lk~  wk.onr.st.ww (→houte) zich verstoppen, op de achtergrond blijven; ...prietsje kk\ zw.ww er tussenuit knijpen, syn: kliepsere; ...sjmiete lk~ st.ww wegggooien

I voes kk\ -1 m (voesse-vuuske) vos, paard  m. bruinrode haren –2 bn rossig van kleur (bv.hazelnoot):  ’n voesse hazelnoot –3 [O] klam, vochtig (v. weersgesteldheid)

II voes lk~ v (vuus-vuuske) vuist, gesloten hand: maak mer ’n voes in de tesj

voes۰hamer lk~ ~ m vuisthamer, moker; ...hejsj ~ v vuisthandschoen, want, handschoen zonder vingers

voessig kk\ bn voskleurig, rossig, bruinrood

voessjlaag lk~ ~ m vuistslag

voetballe \\ zw.ww voetballen

voetbalsjoon \\\ m voetbalschoen

voge \ zw.ww voegen (in metselwerk dichten)

vogel ~\ m (veugel-veugelke) vogel

vogelaer ~\\ m vogelaar –1 vogelvanger –2 vogelobserveerder –3 (scheldn.) hij die veelvuldig pleegt te coïteren

vogele ~ zw.ww –1 vogels observeren of vangen -2 flansen: dae haet ziech get inein gevogeld -3 coïteren

vogelliem ~\ lk~ m vogellijm, maretak, mistletoe syn. haamsjeut (plantk.)

vogel۰sjete ~\ \ o vogelschieten, het om prijs schieten op een houten vogel (op ’n hoge staak) door de schutterij; ...sjtang \ v hoge staak met stang, waarop schuttersvogel is bevestigd; vogelskouw ~\ \ v vogelkooi

vogel۰versjriekker ~ \ kk\ m vogelverschrikker; ...vlöch \ v vogelvlucht, kortste route; ...vrie lk~ bn vogelvrij

voger \\ m (mv. vogersj)          voeger

vol ~ bn.bw vol –1 geheel gevuld of bezet –2 bevrucht (van vee/paarden) –3 beschonken, dronken, zat

volblood ~\ bn volbloed, onvermengd ras

völbok \ \ m schraag, stellage of onderstel waarop de biervaten worden gevuld (brouwerst.) syn. aafvölbok, tapbok

vol۰bringe \ ~ st.ww volbrengen; ...doon ~* I onr.st.ww (→doon) –1 voldoen -2 betalen II bn voldaan, tevreden; e voldoon geveul

volgbös \∂ \ v volgbus in lijndienst

volges \∂ \ vz volgens

volgevrete ~\~*bn.bw volgevreten, vadsig dik van te veel eten: hae haet ‘nen echte volgevrete bölles

volhoute ~~ onr.st.ww (→houte) volhouden

voljaer \ \ v (mv.voljaere) volière, vogelhuis

volk ~∂            o volk –1 (volker-völkske) bewoners van ’n staat –2 (verz.n.) ’n massa mensen, menigte –3 (verz.n.) bezoek, kopers

volkómme \ ~ bn.bw volkomen, geheel, volledig

volksleed ~∂ \ o volkslied –1 vaderlandslied –2 volkswijs of -deun

volle \\ zw.ww vollen, walken, (m.b.t. wollen weefsel) doen vervilten, persen of kneden tussen walsen (→volmeule)

völle  \\ zw.ww vullen –1 volmaken –2 opvullen, plomberen

vollevao \\\ (Fr.) m vol-au-vent, (grote vidé), (Fr: ‘vlucht in de wind’) (→ook: videe)

völlig  \ bn.bw ruimzittend v.kleding: die brook ziet ‘m get völlig, die ies op de greuj gegolle

völling \ v (völlinge-völlingske) vulling, datgene waarmee iets (op)gevuld wordt –1 tandvulling, plombeersel –2 schoudervulling in kleding

völlook \ ~ o vulgat, opening in biervat waardoor het kan worden gevuld (brouwerst.) syn: sjpónlook

volloupe ~ ~ onr.st.ww (→loupe) vollopen -1 door instromen vol worden –2 wk (i.s.m. ziech laote ....) zich laten vollopen, zich zat drinken volmeule \ ~ v volmolen

voloet ~ lk~ bw voluit, ten volle

völpen            \\ v vulpen

volsjtendig \ \\ [O/M] bn volstandig, standvastig

volsjtoon \ ~* onr.st.ww (→sjtoon) volstaan, voldoende zijn

voltaasj \\ v/o voltage, stroomspanning in volts uitgedrukt

voltoaje ~\ [J] onr.zw.ww (voltoaj-voltuèjt-voltoajde-voltoajd) voltooien

voltrèkke \ \ st.ww voltrekken

volvoot ~\ (Th.D) [O] m platvoet

vónds \ m\v (mv.vóndste) vondst

vónk ~ v (vónke-vunkske) vonk

vónkelnuuj \\ kk\ bn fonkelnieuw, gloednieuw, splinternieuw; syn: hagelnuuj, nagelnuuj, sjplinternuuj

vónkevenger ~ \ m vonkenvanger

voog \ -1 v (voge-veugske) voeg –2 m (mv. voogde) voogd

voogiezer  \ lk~           v voegijzer, voegspijker

I voor \ o verz.n (g.mv) voer (vkw: veurke \) –1 voedsel voor dieren –2 stof voor de media: dat veurval waor voor veur de gezèt

II voor ~* v (vore*-veurke*) ploegvoor, vore

voorbak \\ m voederbak, trog, syn. troog

voordook \\ m voerlaken, voerlinnen, stof om mee te voeren, voering

voorkroot \\ v voederbiet

voot \ m (veut-veuteke) voet –1 lichaamsdeel –2 werkvloer van de blokbreker bij de mergelwinning 

voot۰genger \ \\ m voetganger; ...leech \ o voetlicht; ...paad ~ m voetpad; ...sjtap \ m voetstap, voetafdruk; ...sjtök \ o voetstuk; ...volk  ~∂ o voetvolk

vore \\ zw.ww voeren - 1 voederen; eten geven –2 voering aanbrengen, binnenzijde bekleden –3 stangen

voring \\ v voering

vörk ~∂ v –1 splitsing van boomtakken –2  onderdeel v.e. gestel met twee armen  

vorm \∂ v (vorme-vörmke) vorm

vörmsel \∂\ [O/M] [J:vormsel] o (r.k.) sacrament van geloofsbevestiging

vörraanmake \\ ~ (A: vööraamaache) [O/M] opschieten, haasten: allèh, maak ins get vörraan; syn: sjpowe

vos \ m (vös-vöske) vos -1 geslacht van  zoogdieren uit de familie der honden –2 halsbont van vossenvel –3 listig, sluw, geslepen mens (man)

vösj \ m (vösje-vösjke) vis

vösjak \\ [O/M] v visakte [J: vösjakte]

vösje \ zw.ww vissen

vösjeblood \\ \ o vissenbloed fig. koudbloedig v.personen

vösjersjletien \\ \lk~ o visserslatijn, grootspraak van vissers

vösj۰gaerd \ \ v vishengel; ...haok \ m vishaak; ...kraom \ m viskraam; ...lien lk\ v vislijn, vissnoer; [O: vösjsjnoor]; ...moel lk\ v vismuil scheldn. v. Hollander, syn: kièskop, hollender; ...nèt \ o visnet; ...trap \ m vistrap: neve de Erke ies de sjoanste vösjtrap van Nederland in de Geul aangelag; ...wief lk~ o scheldn. viswijf, kijvende ordinaire vrouw

vosse۰koel \\ lk\ v vossen(vang)kuil; ...sjtart \ m vossenstaart –1 staart v.d. vos –2 ‘vossenstaart’ als symbool/sierraad op bromfiets, syn. vossesjtoets -3 (plantk.) heermoes, soort staartgras

vot \ (K/A: Fott) v (votte-vötsje/vötteke)) –1 achterwerk, achterste, kont, zitvlak, syn: aasj, baom, briets, ech(t)ersjte, kónt -2 nietsnut, syn: votlook, vottes, votskluje –3 voet, aardeinde v.e. boomstam; de vot van de mei-den waor sjoan gekap

votebank ~\~ v voetenbank; [O]:→sjabel

vot۰heukel \ ~ m klein persoon, syn. kröppel, ónderdeur; ...look ~* o –1 anus, aarsgat, kontgat –2 scheldn. nietsnut, uilskuiken, oen, lamzak, stommerik, waardeloos figuur,  syn: vot-mèt-oare, vot (mèt oare), vottes, votskluje; ...naod \ v kruisnaad in broek, waar de pijpen samenkomen

vots \ (A: Fozz, Pupp) m (votse-vötske) flors/flort, scheet, veest, harde wind; syn: poep lk~, sjeet ~

votse \ (A: fozze) zw.ww winden laten

vots۰kluje \ kk\ scheldn. →votlook ad 2;  ...vingere ~ mv  fikken, tengels; blief dao mèt dien votsvingere vanaaf! syn. votsfiekke

vottekletsjer \ \ m –1 manspersoon, die de vrouwen graag op hun kont mept –2 jacquet, pandjesjas

vottes \ o (mv. vottese) –1 kont, achterwerk –2 nietsnut, lamzak, oen –3 sul syn. → fones

votte۰tesj \ \ v kontzak in pantalon; ...veul(d)er \ m iemand die stiekem vrouwen betast

vouk ~ [O] / Th.D) troep soldaten, ‘voetvolk’ (E: Folk, D: Volk)

vouw \ v (vouwe-vuike) vouw, plooi, syn.ploa

v’r \ pers.vnw 1^e pers. mv. we (ongeaccent. vorm v. veer ~ (wij))

vraak ~ v (g.mv) wraak (→vreke)

vraatsjele \ [O/M] (Th.D) woelen, worstelen, syn:  →graansjele

vrach \ v (vrachte-vrechske) vracht

vrach۰breef \ \ m vrachtbrief; ...riejer lk~ -1 vrachtwagenchauffeur –2 transportondernemer; ...verkièr \\ o vrachtverkeer; ...verveur \\ o vrachtvervoer; ...wagel ~\ m vrachtauto

vrae \ v (g.mv) vrede, vree, toestand van rust

vraem \ bn.bw  vreemd -1 uitheems –2 onbekend –3 raar, ongewoon

vraeme \\ m vreemde –1 vreemdeling –2 iemand die niet uit Valkenburg stamt –3 toerist: ’t ies pas mièrt, meh toch höb iech al de ièrsjte vraeme gezeen –4 niet-familielid; dat haet ‘r van geine vraeme

vraemgoon \ ~* onr.st.ww (→goon) vreemdgaan, overspel plegen

vraet ~ →vreet

vraete ~ →vrete)

vrak \ o (vrakke-vrekske) wrak, vervallen overblijfsel

vrakelder ~ m jeneverbessenstruik (Th.D. wachholder)

vranda  \ \ v (vranda’s-vrandake) veranda, overdekte aanbouw: alle gerinnemeerde hotels houwe vreuger allenej ‘n vranda

vrang \ bn.bw wrang -1 fig. pijnlijk, onaangenaam -2 lett. scherpzuur, bijtend sleeuw syn. sjliè

vraog \ v (vraoge-vräögske) vraag

vraoge \ onr.st.ww (vraog-vreug/vraog- vroog-gevraog) vragen: hae vroog nörges nao

vraog۰pries \ lk~ m vraagprijs; ...teike ~ o vraagteken –1 leesteken –2 onopgeloste vraag

vrattel \ v (vrattele-vrettelke) wrat

vrattelekroed \\ lk~ o wrattenkruid, stinkende gouwe

vrech \ (D: frech) bn.bw brutaal syn: as(se)rant, impertenent, óngezjeneerd, ónversjaemp, sjtrabant

vrechert \\ m (mv: vrecherte) brutaal iemand, syn: vrechlap

vrech-eweg \ \ bw brutaalweg

vrechigheid \\ ~ v brutaliteit, onbeschoftheid

vrechlap \ \ m brutaal persoon, syn: vrechert

vreef \ m (vreve-vreefke) wreef, bovenzijde v.d. voet

vrees۰loch \ \ v vrieslucht; ...waer \ o vriesweer

vreet ~* m (ord.) het voedsel van dieren en mensen (ook: vrete): de vreet sjteit op d’n dösj

vreetzak ~*\ m smulpaap, gulzigaard, veelvraat, slokop, syn. sjurendeersjer

vreigel ~ m (A: frejjel) -1 gekibbel, geruzie, dwarsdrijverij, (ook: gevreigel(s),  vreigeleriej) –2 spanhout, knevel, wringstok (Th.D: onderdeel van oogstkar en spanzaag) (ook: vreigelhout)

vreigelaer ~ \ m ruziezoeker, twiststoker

vreigele ~ (A: frejjele) zw.ww zonder goede reden voortdurend tegenspreken, anders willen dan de meerderheid; ruziën, twisten, kissebissen, redetwisten, kibbelen, dwarsdrijven,  hassebassen, bekvechten; syn. dispetere, ensjele, piekkenere, plökhaore, tağğe, sjtrieje

vreisjelek ~ bn.bw vreselijk; zeer erg, syn: versjriekkelek

vreke ~*  onr.st.ww (vreek-vriek-vrook-gevroke) wreken

vrekel ~\ [O] (Th.D.) m (mv.vrekele) kleine sperwer

vrete ~*\ I onr.st.ww (vreet-vrit-vroot-gevrete); vreten, gulzig eten: dao vrit geinen hónd broad van  II o voedsel voor dieren of (ruw taalgebruik) voor mensen (ook: vreet)

vreug \ I v vreugde, blijdschap syn: bliejdsjap II bn.bw vroeg

vreugde \\ v (g.mv) vroegte, de tijd dat het nog vroeg is, de vroege morgen: in alle Hière Gaods vreugde trokke v’r drop oet

vreuger \\  -1 bw vroeger, eertijds, voorheen, syn. ièrtiejds –2 eerder                      

vreug۰jaor \\ [O/M] o voorjaar, lente; [J: veurjaor]; ...mès \ v (r.k.)vroegmis; ...riep lk~ bn vroegrijp; ...sjiech kk\ m ochtendienst of -ploeg 

vreutelaer \ \ m           wroeter, scharrelaar

vreutele \ zw.ww wroetelen, scharrelen, grabbelen, syn: dabbe, sjarrele, sjravele

vreze \ I: onr.st.ww (vrees-vruus-vroort-gevrore*) vriezen [J: vrere]: ’t haet vannach good gevrore II: [J] zw.ww vrezen, bang zijn, duchten: v’r vreesde dat alle krane zouwe bevreze

I vrie kk\ voerhuis v (Th.D: vorie) opslagplaats bij paardenstal, voor kleine voorraad hooi en klaver, die tevens dienst deed als slaapplaats voor de knecht.  

II vrie lk~ vrij –1 bn los, onafhankelijk, vrijmoedig, gratis -2 bw tamelijk, nogal: zie waor vrie vreug debie 

vriè \ bn.bw wrang v. gevoel of smaak, guur, ruw, stroef, taai, scherp-zuur, bijtend

vriebankvleisj ~ \~ [O/M] o vrijbankvlees, afkomstig van noodslachting

vrieblievend lk~lk~\ bn vrijblijvend

vriebreef lk~\ m vrijbrief -1 verlofbrief -2 machtiging om zelfstandig/vrij  te handelen

vriedeg lk~ \ m (mv. vriedege) vrijdag, 5^e dag v.d. week

vriedes lk~ \ vrijdags I bw (’s ...)  ’s vriedes goon v’r nao de mert II bn vrijdagse, de vriedese keigelaovend

vrie۰dinker  lk~ ~ m vrijdenker; ...geve ~* \ onr.st.ww vrijgeven -1 vrijaf geven v. school -2 beslag opheffen v. goederen; ...gevochte \ bn vrijgevochten; ...gezèl \ m vrijgezel [O/M: jónkgezèl. jónkman] syn. →sillebataer

vrieğğele \\\ (Th.D)zw.ww wriggelen, wrikkelen (v. wrikken)

vrieheid \ ~ v (g.mv) vrijheid

vriehoute lk~ ~           vrijhouden –1 plaats reserveren –2 trakteren, kosteloos vertier schenken: doe hoofs gein beursj mèt te numme, iech hout diech vrie

vriejaasj \\ [O/M] v (mv.vriejaazjes) vrijage, verkering, vrijerij

vriejbreef  kk\ \  m liefdesbrief

vrieje kk\ zw.ww vrijen –1 verkering hebben –2 minnekozen

vriejer(t) kk\  m (mv.vriejerte) vrijer, minnaar

vrie۰kaart lk~ ~ v vrijkaart; ...metseleriej \\\\ v vrijmetselarij; ...postig \ bn.bw vrijpostig, familiair; syn. famieljaer, → sjtrabant; ...sjpraok \ v vrijspraak; ...sjtaond \ bn vrijstaand (v.huis)

vrieve lk~ st.ww wrijven

vriewilleger lk~ \\ m  (mv. vriewillegersj) vrijwilliger

vringe \ st.ww wringen

vringer \ m (mv. vringersj) wringer, wringmachine

vröch \ v (vröchte-vröchske) vrucht

vröchgebruuk \ \lk~ o vruchtgebruik (zakelijk recht tot gebruik van de opbrengst van andermans goed

vröchte \ mv verz.n. de ongemalen korrels v. granen

vröchte۰peersj \ ~ v vruchtenpers; ...saap ~ o vruchtensap

vröchvleisj \ ~ o vruchtvlees

vros \ m vorst, het gevolg v.h. vriezen

vroumersj \\ (ook: vrómmersj) o vrouwmens, vrouwspersoon

vrouw \ v (vrouwluuj-vruike) –1 vrouw –2 eega, echtgenote

vrouwluujgek \\\ m vrouwengek, rokkenjager, flirt, syn: sjanseremmel

vruije \\ (D:  freuen) wk.zw.ww z.verheugen

vrund ~ m (vrung\-vrundsje\) vriend  syn: kammeraot

vrundin \\ v (vrundinne-vrundinneke) vriendin

vrundsjap ~\ v vriendschap

vrunk ~ m (vrung-vrunkske) wrong, (valse) draai, draaiing, kink (in de kabel), kronkel(ing)

vruntelek ~ bn.bw vriendelijk

vuèstere \ [O/M] wk.zw.ww zich koesteren in de warmte v.e. vuur of haard)

vunkelaer ~\\ m persoon, die graag met vuur speelt

vunkele ~ zw.ww -1 met vuur spelen –2 wk slaan, vechten: die waore ziech dao aan ’t vunkele !

vunkelhout ~\~ o brandhout, kachelhout

vunker ~ m stoker (in dienstbetrekking) op middeleeuws kasteel

I vuur lk\ [O] m (mv.vure \) marter

II vuur lk~ o (vure-vuurke) vuur

vuur۰doup lk~ ~ m vuurdoop; ...körf ~∂ m vuurkorf; ...muzer lk\ m scheldn.man (of huisdier), die ’s winters lui voor de kachel ligt; ...road \ bn vuurrood, bloedrood; ...sjtein ~ [M/J] m vuursteen, silex [O: vuurklauw]; ...vas \ bn vuurvast; ...waope \\ o vuurwapen; ...wörmke \∂ \ vkw glimwormpje

vuuster lk\ \ m open haard

vuze lk\  (ook: vuse kk\) zw.ww rijp (bruin v. kleur) worden v. hazelnoten (→voes)