In een vooroverleg in het voorjaar van 1997, met voorzitter Fon Weusten van de heemkundevereniging in Schin op Geul, zegde deze toe 'n aantal autochtone bewoners van de gemeenschap Schin op Geul, Strucht, Oud-Valkenburg en Walem te benaderen, die als representatief voor onze doelstelling konden worden aangemerkt.Ook hier werd verzocht om zegslieden, die waren geboren en getogen in Schin op Geul of directe omgeving en thuis steeds hun moedertaal hadden gesproken.Daarvoor stelden zich vervolgens beschikbaar:
mevrouw Els Steinbusch-Erven, winkelierster te Schin op Geul
mevrouw Tonia Eygelshoven-Huntjens, pensionhoudster te Schin op Geul (geboren te Ransdaal)
de heer Gier Cuypers, veehouder te Schin op Geul
de heer Jacques Eijssen, bankemployé te Schin op Geul
de heer Dré Kicken, rijksambtenaar te Strucht (geboren te Ransdaade heer Guus Ruypers, landbouwer te Walem (geboren te Klimmen
Op 29 september 1997 kwam deze groep voor het eerst bij elkaar en tijdens 5 avonden in het najaar 1997 en de winter 1997-1998 werd spontaan 'plat gekald'.Al gauw werd duidelijk dat de meesten in Schin op Geul waren geboren en getogen, maar ook, dat de een de lagere school in Ransdaal had gevolgd en de ander in Klimmen, dat de een steeds in Walem had gewoond en de ander van kindsaf in Schin op Geul. Deze aspecten kwamen tot uitdrukking in kleine verschillen bij het gebruik van de moedertaal en dit werd door eenieder onderkend en geaccepteerd. Zo mogelijk werden deze kleine onderlinge verschillen bij de verslaglegging geregistreerd.Zo kwamen we uiteindelijk tot de hierna volgende samenvatting van verschillen tussen het Valkenburgs en de moederspraak van Schin op Geul en omgeving.We mochten een duidelijke structuur in het dialect van Schin op Geul vaststellen, waarbij overduidelijk de 'uitlopers' van het Ripuarisch overgangsgebied' uit oostelijke richting werden gehoord.In het hiernavolgende klanken-overzicht staat als kolom-aanduiding Schin op Geul en enkele verschillen in de richting van Walem, Klimmen en Ransdaal zijn aangegeven met de afkorting W-K-R.
Onze waardering en dank gaat uit naar de leden van de gespreksgroep Schin op Geul voor hun inbreng en daardoor hun aandeel in de totstandkoming van de 'Vallekebergsen Dieksjenaer'.
| Valkenburg | Schin op Geul | W-K-R | Valkenburg | Schin op Geul | W-K-R | |
| ee ~* | ae ~ | -ek | -ich | |||
| sjpreke | sjpraeke | dalek | dalich | |||
| sjteke | sjtaeke | akelek | akelich | |||
| keel | kael | dinkelek | dinkelich | |||
| geel | gael | heimelek | heimelich | |||
| tege | taege | geweunlek | geweunlich | |||
| neve | naeve | |||||
| -r- | --- | |||||
| eu ~* | äö ~ | voert | voet | |||
| eupene | äöpene | doorsj | doosj | |||
| deun | däön | gaarsj | gaasj | |||
| beuvesjte | bäövesjte | deersje | daesje | |||
| beursjtel | beusjtel | |||||
| oo ~* | ao ~ | ièrsjte | ièsjte | iësjte | ||
| koke | kaoke | |||||
| sjtoke | sjtaoke | -sj- | -j- | |||
| look | laok | beutsje | beutje | |||
| goon | gaon | bietsje | bietje | |||
| ope | aope | fuitsje | fuitje | |||
| ove | aove | geudsje | geudje | |||
| häördsje | häördje | |||||
| oo \ | oa \ | paedsje | paedje | |||
| krote | kroate | |||||
| note | noate | -s- | -sj | |||
| gediechske | gedichsjke | |||||
| ie kk\ | i \ | hökske | höksjke | |||
| iech | ich | keukske | keuksjke | |||
| miech | mich | plaats | plaatsj | |||
| sjtriekke | sjtrikke | waegske | waegsjke | |||
| bies | bis | pestoar | pesjtoar | |||
| gediech | gedich | |||||
| wiet | wit | -nd- | -ng- | |||
| ónder | ónger | |||||
| o \ | ó \ | ander | anger | |||
| loch | lóch | zónder | zónger | |||
| gegolle | gególle | andersj | angesj | |||
| dorsj | dósj (durfde ) | ónderein | óngerein | |||
| è ~ | i ~ | --- | -t- | |||
| kèrk ∂ | kirk ∂ | bèste | bètste | |||
| wèrke ∂ | wirke ∂ | kruus | kruuts | |||
| --- | -r- | |||||
| debie | derbie | |||||
| deneve | dernaeve |
Losse verschillen
| Valkenburg | Schin op Geul |
| beuk | beuker (boeken) |
| daverwaad | daverwatsj |
| door | durch |
| eint | ènt |
| gebruuk | gebroek |
| gedoons | gedeuns |
| lièg | leeg |
| nei | nae |
| niesjeke | nichsjke |
| lèttersj | lèttere |
| potdook | druègdook |
| reloozje | oer |
| riejsjtartel | sjoonsreem |
| sjotel | sjóttel |
| temat | temaat |
| es-of | of-wen(t) |
| woa | wo |
| sjloek~ | sjloech~ |
Verschillen in werkwoordsvormen
| Valkenburg | Schin op Geul | W - K - R |
| praeke | praedige | |
| gehuèrd | gehoord | |
| gemaak | gemak | |
| hae deeg | hae doog | |
| gezeuk | gezóch | |
| d'r doon | v'r dunt | v'r dónt |
| v'r sjtoon | v'r sjtunt | v'r sjtónt |
| v'r goon | v'r gunt | v'r gónt |
| doe höbs | doe has | |
| hae haet | hae haat | |
| meins te? | mèns te? | |
| (ge)gete | gaete | |
| (ge)krege | kraege | |
| gekómme | kómme | |
| geloetsj | geloesj |
Bijzondere vormen
| Valkenburg | Schin op Geul |
| aan de grónd | a g'n aerd |
| in 't veld | i ge veld |
| in mien geval | i mie geval |
| in de koalef | in g'ne koalef |
| op 't daak | op g'n daak |
Eigennamen
- Lidwoord d'r voor een mannelijke voornaam:
- d'r Frans
- d'r Dré
- d'r Lei
- Lidwoord d'r voor familienaam:
- d'r Uèrling
- d'r Pasman
- d'r Sjtas
- Lidwoord 't voor een vrouwelijke voornaam:
- 't Fien
- 't Els
- 't Mia
- Familienaam: -rs wordt -sj:
- Beckers → Beckesj
- Ruypers → Ruypesj
- Cuypers → Cuupesj
- Familienaam: -s vervalt:
- Pasmans → Pasman
- Comans → Coman
- Uèrlings → Uèrling
- Familienaam op -en → -en vervalt:
- Els Erven → 't Els Erf
- Dré Kicken → d'r Dré Kick
- Vic Eyssen → d'r Vick Eys